Alkol insanlık tarihi kadar eski. Gıda amacıyla, törenlerde daha sonra ise zevk için insan
tarafından kullanılmıştır. Alkol her toplumda kendi kültürünü oluşturmuştur. Öte yandan
bağımlılık gibi büyük bir sorunu da toplumların başına açmıştır. Bir kültürü, toplumsal
gelenekleri anlamadan o toplumdaki bağımlılık sorununa da doğru çözüm ve yaklaşımlar üretemezsiniz.
Türkiye %99’u Müslüman bir ülkedir. İslam kurallarına göre ise şarap ve diğer alkollü içkiler
yasaktır. Ancak alkol ve alkollü içkiler Türklerin tarihinde köklü ve önemli bir yere sahiptir.
Alkol ve alkollü içkiler toplumda kendi geleneğini ve kültürünü yaratmıştır. Büyük çoğunluğu
Müslüman olan bir ülkede nasıl oluyor da alkol bu kadar toplumun içinde? İşte bu çalışmada
bu soru yanıtlanmaya çalışılacaktır.
Alkol kelimesi Arapça’da bir şeyin özü veya aslı anlamındaki “al kihl” sözcüğünden gelir.
Dilimizde eskiden beri alkol karşılığı olarak kullanılan “ispirto” sözcüğü ise, Latince
kökenlidir. Ruh, soluk, yaşamın özü, yürekli, güçlü anlamlarını içeren “spiritus” sözcüğünden
gelir.
Tarihsel bir bakış: Eski Türkler
Türk kavimlerinin yayıldığı Orta Asya ile Doğu Avrupa’nın her bölgesinde, elinde içki kadehi
tutan heykellere rastlamak mümkündür.
Türk tarihi profesörü Bahattin Ögel, eski Türklerde otağın ortasında içki kadeh ve
sürahilerinin durduğunu, içkiye başlamadan önce ‘Yer ve Su Tanrıları için, içki saçıldığını
belirtiyor.
Aslında Türkler’de adı geçen içki, kımız’dı. Kımız, günlük yiyecek
ve gıda amacıyla kullanılıyordu. Birçok gezgin Orta Asyalılar’ın
bazen yemek yerine sadece kımız içtiklerini anlatmaktadır.
Orta Asya Türklerine göre kımız, beşikten mezara kadar herkesin
içkisi olup, birçok hastalıkların, yaşlılık ve dermansızlığın yegane
ilacıdır. En hafif kımızda % 1 alkol, en sert kımızda ise % 3 alkol
bulunmaktadır. Kımızın bir tür “Süt Şarabı” olduğu söylenebilir.
Eski Türklerde idiş adı verilen içki kadehi gamı ve kederi
gidermenin bir sembolü olarak da görülüyordu. Türkler, üzüm şarabı için ‘Bor’ sözcüğünü
kullanırlardı. Türkler, bira ve boza, yani arpa, buğday ve darı gibi tahıldan yapılmış içkilere
ise bekni diyordu. Tüm bunlar bizlere Türklerde şarap ve bira yapımının olduğunu gösteriyor.
Anadolu
Türkler daha sonra Orta Asya’dan göçerek Anadolu’ya geldiler. Anadolu’nun yerli
kültürlerinde de alkolün adı vardı. Şarap ilk olarak milattan önce 4000 yıllarında Anadolu’da
üretildi. Anadolu’nun yerlisi Hititliler özellikle şaraba düşkün olduğunu biliyoruz. 2
Türkiye’de alkol kültürü – Kültegin Ögel
Sümerler ise daha çok biraya düşkündü. Sümerler birayı beslenmek amacıyla yani bir gıda
olarak tüketiyorlardı. M.Ö. 4000 yıllarında Mezopotamya ve daha sonra Mısır’da içilen bira,
eskiçağda ekmekle birlikte önemli bir besin kaynağıydı.
Hakkari’de bulunan eski çağlara ait dikilitaşlarda da silah yerine ellerinde tuttukları içki
tulumlarına sıkı sıkıya sarılmış heykeller dikkati çekmektedir.
Osmanlı dönemi
Türklerin kurduğu en büyük imparatorluklardan birisi Osmanlı imparatorluğudur. İstanbul’u
fetheden Fatih Sultan Mehmet’in saltanat döneminden (1451-1481) beri meyhaneler
bulunduğu ve bunların Bizans döneminden kalmış oldukları çeşitli kaynaklarda
belirtilmektedir. Bu kaynaklardan bazıları, o dönemde İstanbul meyhanelerinin dünyaca ünlü
olduğunu belirtir. (1451-1481)
Fatih Sultan Mehmet’in oğlu İkinci Beyazıt zevk…