Fatma Sibel Yüksek / Açık İstihbarat
Tarih: 24/06/2013 Okunma Sayısı: 43151 Türü: İç Politika
Tayyip Erdoğan’ın siyasi imajının yirmi bir günde büyük bir değişime uğradığını, sadece “on yılda yapılanlar, on günde yıkıldı” diyen Abdullah Gül kavramış olmasa gerek.
Herkesin kendi meşrebince “son çırpınış”, “tabanını diri ve uyanık tutmak”, “kökü dışarıda komployu bozmak” veya “balatayı yakmak” şeklinde okuduğu siyasi ve psikolojik gidişatın etkilerini ‘yerinde’ görmek için, Kayseri mitingini AKP’nin oy deposu semtlerden birinde, bir pastanede izledim.
On yılda gecekondudan bir AVM’ler ve toplu konutlar cennetine dönüşen İstanbul’un bu büyük ilçesinde sessizlik hakim. “Tayyip Erdoğan’ı yedirmeyeceğiz” propagandasından gaz alan bir tavırdan çok, gelişmeleri sessizce izlemek ve beklemek isteyen bir tavır egemen.
Sahibinin ve müşterisinin koyu AKP’li olduğunu bildiğim bu pastanede, Tayyip Erdoğan’ın ajitatif konuşması sükût altında izlendi. Kimse coşkuya kapılmadı, herkes önündeki çayı içti ve derin düşüncelere daldı. Belli ki bu üslûp, her şeyin eskisi gibi olacağı konusunda kimseye güven vermiyordu. Tayyip Erdoğan’ın kişiliğini ve siyasi reflekslerini irdelemeye hakkı olanlardan biri olarak görürüm kendimi; çünkü yükselişe geçtiği yılları, gazeteci olarak çok yakınında izledim. Pek çok yurtdışı seyahatinde heyetinde bulundum, Anadolu’nun neredeyse bütün illerini birlikte dolaştım.
Zaman insanı daha öfkesiz ve daha serinkanlı yapıyor. Geçip giden yılların etkisiyle, geçmişe ve geleceğe daha objektif bakmaya başlıyorsunuz. Beklentileriniz azaldığı için denge hesapları yapmaktan vazgeçiyorsunuz.
O bakımdan, Tayyip Erdoğan’ın geldiği noktayı, yıllarca zulme ve haksızlığa uğramış bir muhalif değil, “tarafsız bir gazeteci” olarak irdelemeye çalışacağım.
Kendisini izlediğim yıllarda bir özelliği dikkatimi çekmişti: Tayyip Erdoğan, hiç ama hiç okumuyordu.
Elinde ne bir kitap, ne bir dergi gören olmadı. Yurtdışına yapılan uzun yolculuklarda, Dışişleri bürokratlarının gidilen ülke hakkında özenle hazırladıkları raporların kapağını bile kaldırmadı. Başbakan’a hazırlık yaptırmak için uçağın ön kısmına giden büyükelçiler, elleri boş ve bıkkın şekilde geri döndüler.
Dünyanın neresinde olursak olalım THY tarafından yetiştirilen günlük gazetelerin ruloso bile bozulmazdı. Dönüşe geçildiğinde, bakardık ki kimsenin dokunduğu yok, korumlardan biz isteyip okurduk gazeteleri.
ANA uçağında veya Başbakan’a tahsis edilen başka bir uçakta, özellikle Emine hanımın yer aldığı seyahatlerde Marie Claire, Cosmopolitan gibi moda ve kadın dergileri de bulundurulurdu. Gazetelerin katları bile bozulmazken, bu dergiler uçağın ön kısmında elden ele dolaşır, Emine hanım ve ona yaranmak isteyenler tarafından merakla incelenirdi.
Bunu, Tayyip Erdoğan’ın giderek kararan ve kendi içine kapanan çizgisini izah edebilir bir husus olduğu için anlatıyorum. Okumayan, internet kullanmayan, televizyonda sadece eşinin ve kızının izlediği dizilerden haberdar olan, yabancı dil bilmeyen, bir konuyu uzmanlarından dinlemeyi kompleks haline getirip “bana mı öğreteceksin” kavgası çıkaran bir adamın tükenişe doğru gidişini anlamak bakımından anlatıyorum.
Örneğin, bütün bu yirmi günlük sarsıcı süreçte, Tayyip Erdoğan’ı en fazla sinirlendiren şey olayların “siyasi değil, sosyal olduğunu” söyleyenler oldu. Mehmet Ali Alabora’ya bunun için taktı, Başbakanlık’taki toplantıda sendikacı bayana bunun için hışımlandı.
Oysa ne var bu tespitte?
Aksine, Tayyip Erdoğan’ı daha rahatlatması gerekmiyor mu?
Sorunun uyguladığı politikalardan veya kendi şahsından değil de toplumun değişim isteğinden kaynaklandığını ifade etmesi bakımından daha ‘kurtarıcı’ değil mi?
Hayır.
Buradaki sorun “sosyolojik” kelimesinde.
Hızla kültürel köklerine dönme eğilimine girmiş olan Başbakan, bu kelimeyi “kendi yetersizliğine” yapılmış bir vurgu olarak algılıyor.
Bitirdiği söylenen ve neresi olduğunu yıllardır tam anlayamadığımız “yüksek okulda” bu tür bilimsel eğitimler verilmediğinin ima edildiği vehmine kapılıyor.
Onun için “Biz, sosyolojiyi sizden mi öğreneceğiz” diyerek hiddet ve şiddet serdediyor.
Bozulmuş bir ezberle, belki de programlanmış bir beynin miadını doldurması ile karşı karşıyayız.
Tayyip Erdoğan’ın en büyük siyasi yeteneği, kendisine sufle edilenleri iyi alan ve rolünü iyi oynayan bir aktör olmasıdır.
Her zaman küresel programlar çerçevesinde hareket etti. Kendisini her zaman bu programlara göre konuşlandırdı.
Şimdi bu global desteğin flulaşmaya başlamasıyla öfke ve paniğe kapıldığını, köklerini ve kendisini besleyen alt kültürü referans almaya başladığını görüyoruz.
Öyle ki, “gömlek gibi çıkarıp attığını” ilan ettiği Milli Görüş’ün bile gerisine düştü. Şu anda siyasi kimlik ve kişiliğinin en alt tabakadaki katmanından sesleniyor. Ankara, İstanbul, Samsun ve Kayseri mitingleri Türk siyasi tarihine din istismarının hangi noktalara varabileceğini gösteren birer suimîsal olarak geçecektir.
Tayyip Erdoğan, bu kışkırtmacı tavrı, ayrıştırmacı dili, kendi gidişatı başta olmak üzere ülkenin yakın geleceği konusunda sadece bizlere endişe vermiyor; zira biz kendisini yeterince tanıyoruz.
Tayyip Erdoğan’ın, kötü Türk filmlerindeki “yobaz” tiplemesine giderek daha çok benzeyen yeni profili, bizlerden çok böyle bir kumaştan “demokrat” ve “gelecek yüz yılın” lideri tiplemesi çıkarmaya kalkışmış veya bu projeye samimiyetle inanmış olanlara endişe veriyor.
“Demokrat başbakan” libasının dikişleri büyük bir çatırtıyla söküldü çünkü. Bu çatırtıyı duymamak için sağır olmak gerekiyor.
Beğenelim veya beğenmeyelim, on yıllık AKP iktidarı döneminde topluma dayatılmaya çalışılan sahte demokrasinin lafzı bile bireyler üzerinde ‘eğitici’ bir işlev gördü. Herkes kendince ‘modernleşti’, bir şeyler öğrendi.
O bakımdan, Tayyip Erdoğan’ın kullandığı lisan, kendi zannettiği gibi sadece “kentli elitleri” değil, AKP’nin artık kendisini “şehirli” sayan, son on yılda sinemaya gitmeye, çocuğunu özel üniversitelerde okutmaya, haremlik-selamlık şeklinde de olsa yüzme havuzlarına bile girmeye başlayan “yeni nesil muhafazakarları” da ürkütüyor.
Yıllardır kandırıldıkları “demokrasinin” dili değil çünkü bu.
Tayyip Erdoğan’ın mağma tabakasına doğru son sürat koşuşunu, bu yeni nesil de endişeyle ve alt üst olmuş bir şekilde izliyor.
Artık herkes şunu görüyor ki, iktidarda geçen on yıl Tayyip Erdoğan’ın siyasi kültürüne hiç bir şey katmamış. Aynı kalıplar üzerinden siyaset yapmakta ısrar ediyor ve toplumun da kendisi gibi aynı noktada kaldığına inanıyor.
Toplumla kendisi arasında, kendi kafasında kurduğu bir vesayet ilişkisi tesis etmiş.
Gezi Parkı olaylarının başladığı ilk günlerde “Ne istediniz de vermedik?” şeklindeki yaklaşım bunun en bariz örneği.
Toplumun taleplerini, demokrasilerde yeri olmayan bir “bahşetme-şükretme” denklemi içinde anlamaya çalışıyor.
İktidarının ilk yıllarında, elit azınlıkların iki yüzlü ve dışlayıcı yönetimlerinden sıkılmış geniş halk kitlelerine hitap ettiği düşünülen “Delikanlı tavırları halk seviyor” formülüne kendisini fazla kaptırmış ve bu yöntemin geçen on yıla rağmen siyasette halen geçerli olduğunu sanıyor.
Yeni bir neslin geldiğini, kabadayı ve dayatmacı tavırların artık itici olmaya başladığını göremiyor.
Daha kötüsü, toplumun tortularında kalmış 1950’li yılların kaba anti-komünist propagandalarından beslenen müptezellliğin, sapkın ahlakçılığın geçerli olduğunu düşünüyor.
“Kapıya şapka asma” iğrençliğinin 2013 yılı versiyonları ile kitleleri ayartmaya, gaza getirmeye, kandırmaya çalışıyor. Bu inanç ve umutla siyasi lisanını bayağılaştırdıkça bayağılaştırıyor.
“Bikini” üzerinden prim yapayım derken, kendisini yıllardır destekleyen modernist-liberal-kozmolit- elitist kesimi de ürküttüğünü fark edemiyor.
Açığa çıkan bir başka durum, Tayyip Erdoğan’ın tahminlerin de ötesinde yalnızlaşmış olmasıdır.
Bütün kararları tek başına vermek, farklı fikir ve inisiyatiflerin varlığını kabul etmemek, dışlayıcı, korkutucu, kibirli ve değersizleştirici yaklaşımları, yakın çevresini bile “Çevresi yanlış yönlendiriyor” diyenleri veya suçu “danışmanlarına” yüklemeye çalışanları yanıltacak kadar canından bezdirmiş.
Zannedildiğinin aksine çevresinde Tayyip Erdoğan’ı yanlış veya doğru yönlendirecek bir “danışmanı” filan yoktur.
Tayyip Erdoğan, danışmanlarına kendisine “akıl verme yetkisi” bahşetmez çünkü. Böyle bir girişimi direkt “haddini bilmezlik” ve “saygısızlık” addeder.
Aklının ve bilgisinin Başbakan’a çok şey katacağına inanarak göreve başlamış, kısa sürede çanta taşıyıcılığına düşmüş, uzun vadede de uzaklaştırılmış veya kendisi çekip gitmiş nice danışmanlar gördük.
Bu anlamda bir ‘danışman çöplüğü’ gibidir Erdoğan’ın çevresi.
Yok sayılmak ve değersizleştirilmenin sadece yakın çevresinde değil, parti teşkilatlarında da kendisini hissettirmeye başladığı saklanılmaz bir gerçektir. Gezi Parkı olaylarının patlamasıyla Erdoğan ile parti teşkilatları arasında ilk sınav verilmiş ve bu durum olayların yoğun akışı içinde dikkatli gözlerden bile kaçmış görünmektedir.
Fas dönüşü, teşkilatlarına görkemli bir karşılama talimatı verdiği halde ikircik yaşandığı unutulmasın. Önce teşkilatların karşılamaya hazırlandığı duyuruldu, sonra böyle “örgütsel” bir karşılamanın yapılmayacağı bildirildi.
Hatta Tayyip Erdoğan, kendisini dişe dokunur bir kalabalığın karşılayacağından o kadar emin olamadı ki, Tunus’tan hareketini saatler sonrasına tehir etmekle kalmayıp, Türk hava sahasına girdikten sonra bile İstanbul’a mı, yoksa Ankara’ya mı ineceğine karar veremedi.
Nihayet İstanbul’a inmeye karar verdikten sonra Tayyip Bey ve eşi bir süre uçaktan çıkmayıp, Egemen Bağış’ı önden göndererek yeterli sayıda insanın toplanıp toplanmadığını kontrol ettirmek zorunda kaldılar.
Parti teşkilatlarının Tayyip Erdoğan’ın yokluğunda, olayları diyalog yoluyla yatıştırma kararı alan Arınç-Gül ikilisine itaat etmiş olması, Tayyip Bey tarafından ileride hesabı mutlak görülecek bir husustur.
Teşkilatları tarafından belki de ömründe ilk kez yarı yolda bırakılmış olan Erdoğan, her ne kadar “kitlesel karşılanma” sorununu Melih Gökçek’in lojistik desteğiyle aştıysa da kendisini yepyeni ve oldukça tehlikeli bir pozisyonun içinde de buluvermiştir ki o da şu:
Yıllardır nasıl tasfiye edeceğini bilmediği, partisine göz diktiğinden adı kadar emin olduğu Melih Gökçek’e -amiyane deyimle- gebe kalmak!
Nitekim, İstanbul mitingi farklı etkenlerden dolayı ayrı tutulacak olursa; Kayseri, Samsun ve Erzurum mitinglerine beklenen katılımın gerçekleşmemesi Melih Gökçek faktörünü yakıcı biçimde gözler önüne sermiştir. Tayyip Bey bundan sonra, güç göstermek istediği organizasyonlarda Melih Bey’in desteğine ihtiyaç duyacak gibi görünmektedir.
Özün sözü Erdoğan şu an, bütün tepkilerin neredeyse tek ve ortak hedefi olarak, giderek müptezelleşen dili ile dinci kesimlerin dar tabanına hapsolmuş ve de Melih Gökçek’e muhtaç bir şekilde yapayalnız ortada durmaktadır. Tıpkı rahmetli Ecevit gibi “sağlık sorunları” gündeme getirilir, dahası “iş göremez raporundan” bahsedilir olmuştur. Hem de bizlerin ve Tayyip Bey’in azılı muhalifleri tarafından değil, Abdullah Gül’e yakınlığı ile bilinen Fehmi Koru tarafından!
Gelinen nokta itibarıyla, Gezi Parkı olayları bastırılsa, Tayyip Bey eskiden olduğu gibi yeniden tek başına her konuda karar verir duruma gelse bile sorunların bitmeyeceğinden, bizzat Tayyip Bey’in kendisi tarafından bitirilmeyeceğinden emin olunmalıdır.
Çünkü Tayyip Erdoğan, çok geniş bir cepheye karşı tek başına savaş açmış durumdadır. Önünde zor, yıpratıcı ve ne gibi bir hasarla sonuçlanacağı kestirilemeyen bir “intikam” süreci vardır.
Bir kere kitlesel eylemlerin hesabı, duvara slogan yazan 17 yaşındaki çocuklardan, köşe yazarlarına, dizi film oyuncularına kadar herkesten sorulmaya kalkışılacak, yeni ve sonu gelmez “Ergenekonvari” soruşturmalara yeltenilecek.
Facebook’undan twitter’ına, yabancı medyasından AB yetkilisine her kişi ve kurumla hesaplaşmaya girişilecek; toplumun artık korku duvarını aştığı kabullenilmeyerek yangına körükle gitmeye devam edilecektir.
En önemlisi de eğer bizler Tayyip Erdoğan’ı tanımışsak, Fas gezisi sırasında ve ilerleyen süreçte kendisini “arkadan vurduklarını” düşündüğü pek çok kişiyle “iç hesaplaşmaya” girişecektir.
Bülent Arınç ne kadar inkâr ederse etsin, diyalog yoluna yeltendiği için Tayyip Erdoğan tarafından mutlak surette ‘cezalandırılmak’ istenecektir. Aynı şekilde, “Demokrasi sadece sandık değildir” diyen Abdullah Gül’ün isminin de defterin baş kısmına yazıldığı kesindir.
Olaylar esnasında “şakacı çocuklardan” bahseden gazeteleri, yayınlarını kesip olayları genişçe veren televizyon kanallarını, yakalanıp getirilen eylemcilere takipsizlik veren savcıları, “gösteri yürüyüşü anayasal haktır” şeklinde kararlar yazan hakimleri, cüppeleri ile yürüyüş yapan avukatları, “durakların yerini bile halka soracağız” diyen belediye başkanlarını saymıyoruz bile. “Tayyip Erdoğan’ın bu kadar büyük bir hesaplaşmaya girecek gücü var mı?” sorusunun cevabını ise bilmiyoruz.
Aslında kendisi de bilmiyor.
Ama deneyeceğini ve toplumun isyan duygusunu diri tutmaya devam edeceğini biliyoruz.
Tayyip Erdoğan’ı Okumak
Fatma Sibel Yüksek / Açık İstihbarat