Türkiye, Anadolu’dan kaçırılan tarihi eserleri iade etmeyen ünlü İngiliz ve Amerikan müzelerinin geçici sergilerine parça vermeme kararı aldı. Bu kararla zora giren müzeler arasında Metropolitan ve British Museum var.
Yayın şirketi Umberto Allemandi bünyesindeki Londra merkezli kültür sanat dergisi The Art Newspaper, mart sayısında, Türkiye’nin geri istediği eserler iade edilene dek Amerikan ve İngiliz müzelerinin geçici sergilerine eser ödünç vermeyi durdurduğunu yazdı. Derginin haberine göre Londra’daki dünyaca ünlü British Museum, 15 Nisan 2012’ye kadar sürecek “Hac: İslam’ın Kalbine Yolculuk” sergisi için Topkapı Sarayı’ndan, Türbeler Müzesi’yle Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nden toplam 35 adet eseri geçici olarak sergilemek üzere istedi.
Varolan anlaşmalar aracılığıyla Türkiye’den geçici sergiler için ödünç eser alabilen müze, serginin açılmasına az bir zaman kala Türk resmi makamlarından “Hayır” cevabını aldı.
Dergi, Kültür Bakanlığı’nın eserlerin gönderilmesini engellediğini öne sürerek “Türkiye’nin Anadolu’dan kaçırılan eserlerin iadesi konusunda giderek genişleyen kampanyasının bir parçası olarak, söz konusu eserleri koleksiyonunda bulunduran müzelere eser verilmesi önleniyor” dedi.
Sergiyi askıya aldılar
Londra’daki The Victoria and Albert Museum da Türkiye’den gelecek eserlerin kritik önemde olduğu “Osmanlılar” sergisini, anlaşmazlık nedeniyle askıya aldı. 2014’te açılması planlanan ve İstanbul’un fethinden 19. yüzyılın sonlarına dek Osmanlı sanatının gelişimini ele alacak serginin hazırlıklarının durdurulmasının nedeni; Sidamara lahitinden çalınan Eros’un başı… İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen, milattan önce üçüncü yüzyıla ait Sidamara lahitinden 1882’de İngiliz arkeolog Charles Wilson tarafından koparılan aşk tanrısı Eros’un başı, 1933’den beri Londra’daki müzede sergileniyor. Müze sözcüsü, Wilson’ın ailesinin Eros’un başını müzeye bağışladığını anımsatarak “müzenin eserin mülkiyetini devredemeyeceğini” öne sürdü. Sözcü, “iade sorununun halledilmesiyle serginin hazırlıklarının ilerleyeceğini umut ettiğini” belirtti.
Türkiye’nin Londra Kültür ve Turizm Müşaviri Tolga Tuyluoğlu, British Museum ve The Victoria and Albert Museum’dan iki eserin iadesinin istendiğini doğruladı. Tüylüoğlu, İngiliz ve Türk sanat kurumları arasındaki “iyi ilişkileri” vurgularken, Türk hükümetinin “sergilere ödünç eserleri tartışmadan önce” antik iki parçayla ilgili meselenin çözümünü istediğini belirtti.
Yunanistan’a yöneldi
New York’ta bulunan dünyanın en büyük müzelerinden The Metropolitan da 14 Mart’ta açılacak “Bizans ve İslam” sergisi için yaşanan sorunları gözönüne alıp Türkiye’den eser talep etmekten kaçındı.
Dergiye konuşan bir müze yetkilisi, Türkiye’nin iadesini istediği antik döneme ait bir düzine eserini varlığını doğrularken parçaların ismini vermedi. Yetkili “Konu Türk makamlarıyla görüşülüyor”demekle yetinirken, müzenin sergi için pek çok parçayı Atina’daki Benaki müzesinden istediği öğrenildi.
GÜNAY, MÜZELERE AMBARGO TARTIŞMASINA AÇIKLIK GETİRDİ
Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Türkiye’deki müzelerle işbirliği yapmak isteyen yabancı müzelere, “Sizin müzenizin kayıtlarında bir çalıntı Türkiye eseri var. Onu bize verin ondan sonra işbirliği yapabiliriz’ dediklerini belirterek, “Bu sayededir ki bazı eserleri daha büyük bir hızla ülkemize getirmeye başladık” dedi.
Günay, “Ünlü müzelere ambargo” başlıklı haberlerle ilgili sorular üzerine, şunları söyledi:
“Geçmiş dönemlerde bazı fermanlarla, izinlerle, bugün hala geçerli sayılan belgelerle ülkemizden çok değerli bir takım anıtlar, eserler, eser parçaları götürülmüş. Bugünkü dünya mevzuatı karşısında bunlara çok fazla itiraz edemiyoruz. Sadece hayıflanıyoruz, üzülüyoruz. Ama bazı eserler de var ki hiçbir belgeye dayanmadan, bir padişah fermanına, herhangi bir izne, herhangi bir meşru sayılabilecek belgeye dayanmadan ülkemizden alınıp götürülmüş. Bunun hukuktaki ismi çalıntı. Bu çalıntı eserlerin bir kısmı da dünyanın tanınmış müzelerinin koleksiyonunda yer alıyor. O müzeler bizim müzelerimizle işbirliği yapmak istiyorlar. Bizim müzelerimiz dünyanın en zengin müzeleri arasında. Bizim müzelerimizle işbirliği yapmak isteyen bir müzeye, ‘Sizin müzenizin kayıtlarında bir çalıntı Türkiye eseri var. Onu bize verin ondan sonra işbirliği yapabiliriz’ diyoruz. Söylediğimiz budur. Bunu dikkatle, dünyanın her yerinde uygulamaya çalışıyoruz. Bu devletimizin yeni, daha duyarlı bir bakış açısıdır. Bakanlığımız çok dikkatli, Dışişleri Bakanlığı da bize çok yardımcı oluyor son zamanlarda. Bu bir devlet ve hükümet politikası haline geldi.”
Bu sayede bazı eserleri daha büyük bir hızla Türkiye’ye getirmeye başladıklarını ifade eden Bakan Günay, şöyle devam etti: “Bu dikkatimizi sürdüreceğiz. Dünyanın büyük müzeleriyle işbirliği yapmayı önemsiyoruz. Amerika’daki, İngiltere’deki, Almanya’daki müzelerle işbirliği yapmak bizim için de çok önemli. O müzenin sergisinde Türkiye’den bir çalıntı eser varsa onunla işbirliği yapmak bir anlamda kendimize karşı saygımızı yetirmek anlamına geliyor. O yüzden dikkatimizi sürdürüyoruz. Kararlılığımızı sürdürürsek daha olumlu sonuçlar alacağımızı düşünüyorum.”