2013, ‘Dünya Piri Reis’ yılı ilan edildi; yapımcı Gülşah Çeliker yeni bir seyir aldı!
‘Sabiha Gökçen’in belgesel filmiyle adını sadece ülkemizde değil uluslararası alanda da duyuran yapımcı-yönetmen Gülşah Çeliker, yıllardır dünyaca ünlü Türk denizcisi Piri Reis’in izini sürüyor. Kültür Bakanlığı’ndan 2008 yılında Piri Reis’in belgesel filmi için küçük bir destek alan Çeliker, uluslararası ve uzun soluklu belgesel filmine daha fazla materyal toplamak için hem dünyayı dolaşıyor; hem de sponsor arıyor. UNESCO’nun 2013’ü Piri Reis yılı ilan etmesiyle şansının açılacağını umduğunu söyleyen Çeliker, konuyla ilgili yaptığı çalışmalar hakkında ve yeni bulgularıyla ilgili olarak sorularımızı yanıtladı.
* Piri Reis’in izini ne zamandır sürüyorsunuz?
‘Piri Reis-Dünya Haritacısı’ belgeselini tam 6 yıldır büyük emek ve özveriyle uluslararası arenaya taşıyarak Akdeniz arşivlerinde çalışmaya devam ediyorum. Araştırmalarım İtalya’dan başladı, hız kesmeden İspanya, Portekiz, Mısır, İran ve Amerika’ya uzandı. Çekimlerle 2012 yılında tamamlayacağız. 2013’ün UNESCO tarafından Dünya Piri Reis yılı ilan edilmesinin bana önemli katkıları olacağına inanıyorum.
* Araştırmalarınız?
Akdeniz’den Hint Okyanusu’na, Vatikan dahil dünyanın en önemli arşivlerini taradım, araştırma ve çekimlerde bulundum. Bir süredir çalışmalarımı İtalya-Türkiye arasında mekik sürdürüyorum.
*Tarihi bir hafiye gibi
Aynen öyle. 15’inci yüzyılın saklı kalmış arşivlerinden, Doğu-Batı arasındaki önemli bağlantıları, büyük hikayeleri günümüz popüler dünyasına kazandırmak istiyorum. UNESCO’nun bir kararına çok sevindim. Piri Reis’in, Kolomb’un Amerika haritasını da içeren 1513 dünya haritasının yapılışının, 500 yılına denk gelen 2013 yılından önce hazırladığım belgeseli dünyaya sunmayı hedefliyorum.
“KOLOMB’UN TORUNUYLA DA GÖRÜŞECEĞİM”
* Hazırladığınız bu belgesel filmle ortaya çıkacak yeni bulgular olacak mı?
Venedik’teki Marciana Biblioteca arşivlerindeki Bartolomeo Dalli Sonetti’nin ‘Isolario Del Mare Egeo’ adlı 1485 tarihli eserini, Ca Focari Üniversitesi’nden ünlü Türkolog Profesör Giampiere Bellingeri ile birlikte mikrofilmden kopya alarak inceledim. Bu değerli eseri titizlikle incelemek için eski Latince uzmanlarıyla çalıştık. Piri Reis’in Akdeniz portolanı, ‘Kitab-ı Bahriye’ (1520) ile Bartolomeo Dalli Sonetti’nin ‘Isolario De Mare Egeo’ eseri arasında benzerlikler olduğunu keşfettik.
* Bu belgeseli hazırlamak size nasıl bir heyacan veriyor?
Çalışmam aslında Akdeniz tarihine bir keşif yolculuğu. Amerika kaşifi Kristof Kolomb’la Piri Reis arasındaki ilişkiyi dünyanın da ilgisini çekecek yepyeni bir perspektifte ortaya çıkarmak istiyorum. Zira İtalya ve İspanya arşivlerindeki çalışmalar ve yeni tarihi bulgular, bunu çok güzel hikayelerle destekliyor. Hatta RAİ’deki belgesel prodüktörü, hikayeyi duyduktan sonra; Piri Reis için, ‘Colombo Turco’ diyerek, belgeseli hikayesi ve görsel zenginliğiyle yaptığımızda, Piri Reis’i dünyanın tanıyacağını dile getirdi.
“Piri ile Kolomb dosttu”
* Piri Reis ile Kolomb arasında nasıl bir ilişki belirlediniz?
Kristof Kolomb Amerika kıtasının keşfi için destek bulmak için çabalıyor sonunda bunu başardığında elinde bir harita var, üç seferin sonunda daha ciddi bir harita çizildiğini sanıyoruz. İşte bu harita, İspanyollarla 1501’de Valencia açıklarında bir deniz savaşında Piri Reis’in amcası Kemal Reis kumandasındaki Osmanlı Donanması karşısında yenilen İspanyolların gemilerinden birinden çıkıyor. Piri Reis bu haritayı da kullanarak 1513 yılında dünya haritasını yapıyor. Ama diyebilirim ki, bu zamana kadar da Piri Reis ve Kolomb birbirlerini bilen ve saygı duyan iki denizci, barış zamanlarında dostlar ve bilgi alışverişinde bulunuyorlar.
Piri Reis sizin de belirttiğiniz gibi oldukça inatçı bir araştırmacıymış da…
Bizzat kendisi haritaları satın alıyor. Savaşlardan ele geçen ganimetlerde kaptanın seyir defteri, krokisi, yol haritası gemilerden aldığı bilgileri topluyor. Bunları bilim adamı titizliğinde bir araya getirerek; tez, anti tez, sentez oluşturması ise onun ne kadar zeki ve çalışkan bir denizci olduğunun yegane göstergesi. Bu arada 1513 haritasında, 20 farklı haritadan yararlanarak bu dünya haritasını vücuda getirdiğini bizzat kendisi ifade ediyor. Kolomb’un orijinal Amerika haritası da bunlardan yalnızca biri.