Enerji satrancında sürpriz hamle

Rusya’nın büyük enerji hamlelerinden Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattı projesi, Bulgaristan’ın itirazları nedeniyle tehlikeye girdi.

Bulgaristan Başbakan Yardımcısı ve Maliye Bakanı Simeon Dyankov, 2007 yılında 710 milyon euroya mal olacağı hesaplanan projenin, bugün artık aynı ekonomik şartlarda yaşama geçirilmesinin mümkün olmadığını belirterek, projeyi iptal etmeyi önerdi. Dyankov, projeyi Rus ve Yunan ortaklarıyla uzlaşmayla sona erdirmeyi istediklerini, aksi takdirde tek yanlı olarak 12 ay içerisinde projeden ayrılacaklarını duyurdu.

Bulgaristan hükümetinin açıklaması Rusya ve Yunanistan’da da büyük yankı uyandırırken, birçok spekülasyonu beraberinde getirdi. Bulgar hükümetinin kararı, AB’nin baskıları sonucu mu geldi? Yoksa bu gelişme, Bulgaristan ve Rusya’nın enerji alanında yeni bazı planlarının ilk habercisi mi?

Burgaz-Dedeağaç petrol boru hattı projesinde yüzde 50’den fazla paya sahip olan Rus şirketleri, Bulgaristan’ın mali yükümlülüklerini yerine getiremeyecek durumda olduğunu doğruluyor. Öte yandan Bulgaristan makamları, projenin ülke için kârlı olmadığı konusunda neredeyse hemfikir. Boru hattı projesinin yaşama geçmesi durumunda Bulgaristan, transit geçiş ücreti olarak yılda sadece yaklaşık 35 milyon dolarlık gelir elde edecek. Bu da yatırıma ortak olan Bulgaristan’ın en erken 12 yıl sonra kâr elde edebileceğini gösteriyor.

Boğazlar için tehlike

Burgaz-Dedeağaç boru hattı projesiyle, halen İstanbul Boğazı için büyük tehlike oluşturan deniz yoluyla petrol sevkiyatına alternatif oluşturması hedefleniyordu. Rus enerji devleri Gazprom Neft, Rosneft ve  Transneft’in yüzde 51 hisseye sahip olduğu projede, Bulgar ve Yunan şirketleri yüzde 24,5’er paya sahip. Bazı uzmanlar, Bulgaristan’ın enerjide Rusya’ya olan bağımlılığını artıracağı gerekçesiyle projeyi başından beri eleştiriyordu. Rusya, Belene nükleer santral projesi ve Güney Akım doğalgaz boru hattı projeleriyle de Bulgaristan üzerinde etkiye sahip.

Avrupa Birliği ise her iki projeye de tepkili. Belene’deki deprem riski ve güvenlik endişeleri nedeniyle projeyi yakından izleyen AB, Nabucco projesine rakip olan Güney Akım’a da mesafeli. Türkiye üzerinden geçecek Nabucco doğalgaz boru hattı projesi, AB’nin enerjide Rusya’ya bağımlılğını azaltacak en önemli adımlardan biri olarak görülüyor.

Bulgaristan’da Sosyalist Parti (BSP) liderliğindeki bir önceki hükümet döneminde imzalanan Burgaz-Dedeağaç projesi, o dönemden bu yana tartışma konusu. Birçok uzman boru hattı için atılan imzaların gerisinde Sosyalist Parti’nin Moskova’ya olan yakınlığının bulunduğu görüşünde.

Rus medyasına göre Batı istedi

Bulgaristan hükümetinin Burgaz-Dedeağaç boru hattı projesinden çekilme kararı, Rusya’da büyük yankı uyandırırken, Rus medyası bu kararı “Batı ‘nın empoze ettiği” yorumlarını yaptı. Proje ortaklarının görüşlerini aktaran Rus medyasına göre Bulgaristan’ın böyle bir adımı, Sofya hükümetini cezai yaptırımlarla karşı karşıya bırakabilir. Bulgar hükümeti ise tüm riskleri  göze almış gözüküyor. Bulgaristan Ekonomi Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Simeon Dyankov ,hükümetin konsorsiyuma olan 6,1 milyon euroluk borcunu ödeyeceğini açıkladı.

Bulgar yetkililer, bunun dışında bir ödemeye ise yanaşmıyor. Bulgar makamlarına göre sözleşmede Bulgaristan’ın da hakları bulunuyor ve projeden çekilme bir hukuki ya da mali yaptırım öngörmüyor.

İbre Samsun-Ceyhan’dan yana

Bulgaristan’ın projeden çekilme kararı Bulgar medyasında çeşitli spekülasyonlara konu olmayı sürdürüyor. Bulgar gazetelerinde ortaya atılan bir iddia, Rusya Başbakanı Vladimir Putin’ın Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov ile yaptığı görüşmeye ilişkin. Bu haberlerde Putin’in, Bulgaristan’ın Belene nükleer santrali ve Güney Akım projelerini hızlandırması durumunda, Burgaz-Dedeağaç projesinden vazgeçebileceklerini belirttiği iddia ediliyor.

Rus gözlemciler, Bulgaristan alternatifinin ortadan kalkması durumunda Rusya için yeniden Samsun-Ceyhan boru hattı projesinin cazip hale gelebileceğini belirtiyor. Ancak Türkiye’nin talep ettiği yüksek transit geçiş ücreti nedeniyle bunun daha maliyetli olacağı kaydediliyor.

Bulgaristan hükümetinin açıklamasının ardından şimdi gözler 14 Aralık’ta konsorsiyum ortaklarının Amsterdam’da yapacakları yönetim kurulu toplantısına çevrildi. Burgaz-Dedeağaç boru hattı projesinin geleceğinin bu toplantıda netleşmesi bekleniyor. Bulgar tarafı bu toplantıda, boru hattı projesi için oluşturulan şirketin feshedilmesini teklif edecek. Bu kabul edilmezse sözleşmede yer alan hükümler uyarınca, 12 ay sonra projeden tek yanlı olarak çekileceği bildiriminde bulunacak.

© Deutsche Welle Türkçe

Marinela Liptcheva-Weiss / Çeviren: Ayhan Şimşek

Editör: Beklan Kulaksızoğlu