Montrö’yü aşmak için Rusya şart

Türkiye, projenin maliyetini üstlenirse siyasi güç elde edecek. Ancak Montrö Anlaşması nedeniyle Rusya’nın ve petrol şirketlerinin desteği gerek.

Montrö’yü aşmak için Rusya şart

Radikal – Enerji uzmanları ve diplomatik kaynaklar Başbakan Tayyip Erdoğan’ın açıkladığı ‘Kanalİstanbul’ projesini ‘gerçekleşmesi zor’ ama ‘imkânsız olmayan’ bir proje olarak değerlendirdi. Yapılan analizlere göre, Türkiye yaklaşık 10 milyar doları bulan maliyeti üstlenirse, tanker trafiğini bu kanala transfer etmek için siyasi güç elde edecek. Ancak Montrö Anlaşması’nın ‘serbest geçiş’ hükümleri nedeniyle Türkiye’nin Rusya ve büyük petrol şirketlerinin desteğine ihtiyacı olacak. Uzmanlara göre hükümet şu yol haritalarını izleyebilir:

Rusya’nın desteği

Türkiye, kanalın ‘para kazanabilmesi’ için boğazlardan ticari gemi geçiren ülkeleri bu kanalı kullanmaları için ikna etmek zorunda. Bu ülkelerin başında Rusya geliyor. Projenin yapımını üstlenecek şirketlerin kredi bulabilmesi için, gemi geçiren ülkelerden ‘kanaldan geçecek yük miktarı’ konusunda ön garantiler alması gerekebilir. Diplomatik kaynaklar, projenin taşımacılık konusunda bir boru hattından farkı olmadığına dikkat çekiyor. Rusya ve petrol şirketleri “Biz önlemleri alarak İstanbul boğazını kullanmayı sürdürürüz” derse Montrö nedeniyle Türkiye’nin sonuç getirici bir yaptırımı olmayacak.

Masrafı Türkiye üstlenirse

İkinci bir senaryoya göre Türkiye projeyi kendi imkânlarını kullanarak yapabilir. Bu durumda boğazlardan geçiş yapan şirketlere karşı siyasi üstünlük sağlanabilir. ‘Hazır’ bir kanal geçişi varken, kentin ortasından tanker geçirmek, petrol şirketlerini kamuoyunun hedefi haline getirebilir. Bu durumda Kanalistanbul, dünyanın en önemli gemi geçiş noktalarından birine dönüşebilir. Kanal işlemeye başladığında işletmesi özelleştirilebilir. Ancak 10 milyar dolarlık yatırıma rağmen, Rusya gibi ülkelerle büyük şirketler İstanbul boğazını tercih ederse, Türkiye milyarlarını toprağa gömmüş olur. Edinilen bilgiye göre, proje konusunda Rusya gibi ülkelerle henüz görüşmeler yapılmadı. Hükümetin, seçimden sonra önfizibilite çalışması yapması bekleniyor.

Çılgın kanallar Osmanlı’nın büyük hayali

Don-Volga Kanalı Projesi, Sokullu Mehmet Paşa’dan önce Kanuni Sultan Süleyman zamanında gündemdeydi. Projeyi 2. Selim döneminde Sokullu Mehmet Paşa hayata geçirmeye çalıştı. Hazar Denizi’ne dökülen Volga ile Azak Denizi’ne dökülen Don nehirlerini birleştiren kanalın açılmasına başlandı. Girişim başarısızlıkla sona erdi. Yılmaz Öztuna’ya göre Padişah II.Selim projenin başarısızlığı üzerine oldukça üzülüp damadı Sokullu Mehmed Paşa’ya “cümle masarif (masraf) ve zayiat (kayıp) görülüp senden tazmin olunmalıdır” dedi. Marmara-Karadeniz Kanalı Kanuni döneminde Sakarya nehri yoluyla Karadeniz ve Marmara arasında bir kanal açılması projesi de gündeme geldi. Çeşitli çalışmalar yapıldı. Ancak gerçekleşmedi. 3. Murat döneminde 4. Mehmet, 1. Mahmut, 3. Mustafa, 2. Mahmut zamanında da kanal fikri üzerine çeşitli girişimler yapıldı. Ancak hiçbiri nihayete ermedi.

Montrö’yü aşmak için Rusya şart / Türkiye / Radikal İnternet.