YILDIZ YAZICIOĞLU Washington DC
Turkishny.com
Gümrüklerden Sorumlu Devlet Bakanı Hayati Yazıcı, ABD medyasına sıkça yansıyan Türkiye üzerinden İran’a nükleer silah malzemesi kaçırıldığı iddialarına tepki gösterdi. Yazıcı, Amerikan medyasındaki iddialar konusunda, “Bu kesinlikle söz konusu değil. Bunların (iddiaların) bir bulguya dayalı olduğu kanısında değilim. Biz hudutlarımızı çok sıkı bir şekilde denetliyor, kontrol ediyoruz. Biz uluslararası antlaşmalar çerçevesinde hudutlarımızda ne tür faaliyetler icra edilecekse onlara olur veriyoruz. Aksine olur vermemiz mümkün değil” dedi. Yazıcı, ABD’nin Türk gümrüklerini 2007 yılında denetleyerek kötü bulduğu konusundaki Vikileaks belgeleri içinse, “Gümrüklerimizin çok kötü olduğuna ilişkin görüşlerini büyükelçinin geçtiğini o belgelerden okuduk. Ama bizim gümrüklerimiz o büyükelçi mesajındaki gibi kötü olduğunu düşünmüyorum” diye konuştu.
Devlet Bakanı Yazıcı, ABD İç Güvenlik (Homeland Security) Bakanlığı’nın davetlisi olarak geldiği Washington DC’de TurkishNY’nin sorularını yanıtladı. Yazıcı, Washington’da yarın yapacağı temaslardan sonra ABD’nin Kalironiya (California) eyaletine geçerek buradaki San Diego gümrüğinde de incelemelerine başladı. Yazıcı, Washington DC’deki temasları kapsamında Türk toplumu mensuplarıyla da bir araya geldi. Yazıcı, ABD ile Türkiye’nin gümrük alanındaki işbirliğini artırmak amacıyla bu ziyaretin gerçekleştiğini ifade etti.
Yazıcı, gümrüklerle ilgili değerlendirmeleri yanında ABD’deki Türk toplumuna ilişkin görüşlerini de TurkishNY ile paylaştı.
Yazıcı’nın TurkishNY ile gerçekleştirdiği ve İran, Vikileaks belgeleri gibi konuları değerlerdiği detaylı söyleşi ise şöyle:
“Ticari beklentileri de kısmen ifade edeceğim”
Turkishny.com: ABD’de hangi konularda, ne tür temaslar gerçekleştireceksiniz?
Yazıcı: Seyahatim iç güvenlik bakanlığının daveti nedeniyle gerçekleşiyor. Gümrükler konusunda bilgi ve deneyim alışverişinde bulunacağız. Yarın İç Güvenlik (Homeland Security) Bakanı ile görüşme yapacağım ve davetleri çerçevesinde San Diego’daki gümrük kapısı merkezlerini ziyaret etmek üzere buradan Kaliforniya (California) eyaletine geçeceğim. Amerikan gümrük işlemleriyle ilgili incelemelerde bulunacağım. Gümrük faaliyetleriyle bağlantılı olarak elbette hem ticareti faaliyetlerimizin kolaylaştırılması ve Türk işadamlarımızın beklentileriyle ilgili konuları da kısmen dile getireceğiz. En önemli başlıklardan birisi olarak fikri mülkiyet haklarını konuşacağız.
Turkishny.com: Bu fikri mülkiyet hakları meselesini de biraz açar mısınız?
Yazıcı: Bu haklar önemli. Sizin ürününüzün patentli olması, ürününüzün nerede üretildiğinin belirtilmesi gerekiyor. Eğer ürünün gerçekte nerede üretildiğini belirtmezseniz hak ihlali yapmış olursunuz, tüketiciyi yanıltmış olursunuz. Bu konuda malesef dünya ticaretinde sorunlar var ve bunları da ABD tarafı ile ele alacağız. Mülkiyet haklarına verdiğimiz önemi anımsatarak, Çin ve Uzak Doğu’daki üretimlerle ilgili ciddi ihlaller var. Örneğin, ürün aslında Çin’de üretiliyor ama Malezya ya da Tayvan menşei gösteriliyor. Böylece tüketici yanıltılıyor. Bu durum devletler açısından da vergi kayıplarına yol açıyor. Bu malın çıkış yerini farklı göstermek suretiyle yapılan menşei saptırma konusunu da değerlendireceğiz.
“Uyuşturucuya yakalama yöntemlerini göreceğiz”
Turkishny.com: Gümrükler sözkonusu olduğunda uyuşturucu meselesi de gündeme geliyor. Türkiye, Birleşmiş Milletler’in yıllık raporlarında uyuşturucu ticaretinde “transit ülke” olarak geçiyor. ABD ile bu mesele gündeme gelecek mi?
Yazıcı: Türkiye’nin coğrafi konumu itibariyle bu konu ile ilgili önemli ülkelerden birisi. Ama bizim Emniyet Teşkilatımız hem kırsalda Jandarma Komutanlığımız hem de gümrük muhafaza ekiplerimiz çok önemli yakalamalar gerçekleştiriyor. Uyuşturucu ticareti uluslararası bir faaliyet. Bu alanda uluslararası bilgi paylaşımı çok önemli. Bunu da ABD tarafı ile müzakere edeceğiz. ABD’de gümrüklerde uygulanan yeni teknolojiler hakkında da bilgi alacağız. Uyuşturucya geçiş vermeyecek yöntemler konusunda ABD’de ne tür uygulamalar olduğunu yerinde göreceğiz. Sadece uyuşturucu maddeler değil radyoaktif madde geçişi meselesi de var biliyorsunuz. Karşılıklı deneyimlerimizi paylaşacağız.
“İddialar bulguya dayalı değil”
Turkishny.com: Bu noktada size, İran dolayısıyla bazen ABD medyasında Türkiye’den İran’a nükleer silah yapımında kullanılacak madde geçişi olduğu yönünde eleştirel haberler yer alıyor. Türk – Amerikan ilişkileri bağlamında bu husus eleştiriliyor. Bunu nasıl yorumluyorsunuz?
Yazıcı: Bu kesinlikle söz konusu değil. Bunların (iddiaların) bir bulguya dayalı olduğu kanısında değilim. Biz hudutlarımızı çok sıkı bir şekilde denetliyor, kontrol ediyoruz. Biz uluslararası antlaşmalar çerçevesinde hudutlarımızda ne tür faaliyetler icra edilecekse onlara olur veriyoruz. Aksine olur vermemiz mümkün değil.
Bir de şu husus var: Gümrük kavramının işlevini iki başlık altında toplayabiliriz. Gümrüklerde dünya ticareti bakımından ticaretin seri, basit şekilde yapılmasını sağlamak. Ticaret erbabına yol vereceksiniz. Geçiş işlemlerini süratli yapacaksınız. Ama elbette ikinci işlevi olarak kaçağın her türlüsünü önleyeceksiniz. Uyuşturucu, insan, radyoaktif madde, ürün kaçakçılığı olabilir. Bu dengeyi işte gümrükçü kurmak zorunda. Eğer her ürünü arama hangarına alırsanız, gümrükte bekleyen ürün kuyrukları uzar gider. Ama beyanı esas alarak geçişleri hızlandırırken, kaçaklar olabilir. Bu nedenle, gümrüklerde bayana dayalı hızlı geçişleri sağlarken, bir yandan istihbaratızı güçlendirip kaçağı önleyeceksiniz. Bunun için elbette uluslararası işbirliği ve istihbarat da gerekiyor. Teknolojik imkanları da devreye sokmak aracılığıyla da kaçağı tespit edeceksiniz. Bu nedenle de uzmanlaşmış kişileri de çalıştırmak ve sürekli eğitim sağlamak gerekiyor. Bakalım ABD’de bizden farklı kullanılmakta olan teknolojiler var mı, bunu göreceğiz. Bunu hem Kaliforniya’daki incelemelerimizde hem de yarın bakanlıktaki görüşmelerimizde ele alacağız. Biz gümrüklerimizde mobil ve sabit x-ray sistemlerini, araç ve palaka takip sistemelerini kullanıyoruz. ABD gümrüklerinde bizden farklı neler kullanılıyor, buna da bakacağız.
‘Avrupa’dan İran’a sevkiyat oluyor’ şikayeti
Turkishny.com: Geçen yıl havayolu aracılığyıla ABD’ye bilgisayar parçası biçiminde ancak terörist faaliyet amaçlı ürün girişi olması, ABD’de ciddi tartışma konusu olmuştu. Acaba ABD’de Türkiye gümrükleri üzerinden terörizm amaçlı ürün geçişi endisesi var mı?
Yazıcı: ABD’nin eğer bizden yana bu konuda endişeleri olsaydı herhalde bize iletirlerdi. Bize böyle resmi bir talep ulaşmadı. Tabii bazı bilgisayar ya da elektronik malzeme ürünleri söz konusu. Bu çifte amaçlı ürünler, küçük bir operasyon ile örneğin silah malzemesine dönüştürülebiliyor. Türkiye’de bu konu İran nedeniyle gündeme geldi. Bir şirket, böyle çifte amaçlı bir ürünü İran’a sevk etmek istediğinde gümrüklerimizde durum fark edilince engellendi. Bu ürün konusunda uzman kurumlardan alınan bilgi çerçevesinde, bu ürünün İran’a geçirilmesine izin verilmedi. Ürünün farklı amaçlı kullanımı olabileceği gerekçesiyle… Ancak bu firma yetkilileri, bu olay sonrasında bana bir şikayette bulundu. O da şu ki; isim vermeyeceğim ancak aynı ürünü bir Avrupa ülkesinde de o ülkedeki bir şirketle de ortak üretiklerini ve oradan da İran’a sevkiyat yapabildiklerini ilettiler. Neden Türkiye’den sevkiyat yapıldığında sorun çıktığı konusunda şikayette bulundular. Ancak biz yine de bu ürün geçişine izin vermedik. Ama elbette bütün bu çift amaçlı ürünler meselesinde de dünya ticaretinde yasaklar meselesinin bütün ülkeleri bağlaması gerekiyor. Ülkeler arasında ayrımcılık yapılmaması gerekiyor.
Turkishny.com: ABD ile gümrükler konusunda özel bir takım işbirliği olacak mı?
Yazıcı: Karşılıklı olarak gümrük muhafaza elemanlarımızın eğitimi meselesini değerlendireceğiz. Ben bu ziyaretim kapsamında ABD’nin gümrük personeli eğitim akademisini de gezeceğim. Buradaki eğitim koşullarını inceleyeceğim. Bir de gümrük kapılarımızdaki teknolojileri geliştirmek konusunda ABD’nin ne gibi katkıları olabileceğini de değerlendireceğiz. Belki donatım katkısı almayı müzakere edebiliriz.
ABD’nin kendi elemanlarıyla denetim talebine red
Turkishny.com: Bugüne değin bu ziyaretiz öncesinde ABD tarafından Türk gümrükleriyle ilgili bir şikayet, bir talep gelmiş miydi?
Yazıcı: Benim bakanlığım döneminde bir kez bizden yana resmi talepleri oldu. O da şu ki büyükelçi ziyaretleri aracılığıyla ABD’ye doğru yola çıkacak konteynırları denetleme konusunda Türkiye’de çıkışı sırasında denetim yapılması talepleri vardı. Büyükelçi bu konuyu bana ifade etmişti. Biz bu talebe ilke olarak pozitif yaklaşmıştık ancak kontrollerin nasıl yapılacağı konusunda ABD tarafı, bunu kendi elemanlarıyla yapma önerilerini kaydedince buna sıcak bakamayacağımızı söylemiştim. Bunun dışında bizden herhangi bir talepleri olmadı.
“Wikileaks’taki belgedeki iddialar doğru değil”
Turkishny.com: Son olarak Wikileaks kaynaklı ABD’nin Türkiye’nin gümrüklerini “kötü” bulduğu konusundaki belgeler hakkında ne düşünüyorsunuz?
Yazıcı: Evet, konu Wikileaks’a gelince ben de geçen hafta o belgeleri okudum. Büyükelçiye atfen… Ne derece doğru bilmiyorum elbette… Benim bakan oluşum öncesinde ki 22 Temmuz 2007 seçimleri öncesinde hemen gümrük kapılarında inceleme yaptıklarını okudum. Gerçekten üzüntü verici. Herkesin istediği gibi girip çıkabileceği bir kapı olması söz konusu değil. Gümrüklerimizin çok kötü olduğuna ilişkin görüşlerini büyükelçinin geçtiğini o belgelerden okuduk. Ama bizim gümrüklerimiz o büyükelçi mesajındaki gibi kötü olduğunu düşünmüyorum. Gümrüklerimizde bizim sorun yok demiyorum. Her ülke gümrüğünde sorun vardır. Bunlar tümüyle bitmez. Ama gümrüklerimiz o mesajda ifade ettikleri gibi değil.
“Herhalde burası (Washington) ciddiye almamış”
Turkishny.com: ABD tarafına bu konuda bir sitemde bulunacak mısınız?
Yazıcı: Konu açılırsa görüşümüzü söyeleriz. Ama eğer ciddiye alsalardı bize diplomatik yoldan dönüş yaparlardı. Yoksa bir büyükelçinin görüşü. Ama bize diplomatik yoldan böyle ifadeleri olmadı. Ben de burada bu görüşlerin pek ciddiye alınmadığını düşünüyorum yoksa bize geri dönüş yaparlardı.
Türk toplumunda özgüven arttı
Turkishny: ABD’deki Türk toplumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yazıcı: Ben Amerika’da yaşayan Türk vatandaşlarımızın aktif olduğu kanısındayım. Son yıllarda bu aktif çalışmaları daha da artmış durumda. Öyle insanlarımız var ki yıllar önce elinde bir valiz ile ABD’nin bir eyaletine gelmiş, sonra buraya yerleşerek, zor koşullarda çalışmaya başlamış. Kimileri burada iş sahibi olmuş, kimileri de okumuş saygın konumlara gelmiş. Bu insanlarımızı bir araya getirmek, temaslarını sağlamak önemli. Son yıllarda Türk kökenli Amerikan vatandaşları arasında özgüven artıyor ve bir araya geliyorlar. Haliyle ABD büyük ülke ama Türkiye’de büyük ülke, özellikle de tarihi derinlik bakımından Türkiye çok daha büyük bir ülke. Bir de bu tarihi dönemde Türkiye ile sorun yaşamış toplumlar da var. Bu toplumlara mensup insanlar da Amerika’da yaşıyorlar. Bunlarla bazen sıkıntılar olabiliyor. Ama bunlara karşı da birlikte çalışmak gerekir.
Miktar az ama saygınlığı var
Turkishny: Bakanlığınıza bağlı Tanıtma Fonu’na ABD’deki Türk toplumundan yapılan başvuları nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yazıcı: Fon bütçesi kısıtlı ancak buradaki Türk toplumundan gelen taleplere sınırlı da olsa kaynak vermeye çalışıyoruz. Bazen parasal miktarı az olsa bile Türk Devleti’nin o aktivetiye destek vermesinin anlamlı olduğunu düşünüyorum. Saygınlığını da artırıyordur.
“Birlikte olurlarsa güçlü görünürler”
Turkishny.com: Bazı bölgelerdeki festival organizasyonlarında bazı ayrışmalar görünüyor. Tanıtma Fonu’na da böyle ayrı ayrı başvurular da ulaşıyor mu?”
Yazıcı: Çok doğru bir noktaya temas ettiniz. Buradaki diplomatlarımız, konsoloslarımız birleştirici olmalı. Büyükelçimiz, diplomatlarımız da bunu yapıyor. Sivil toplum örgütleri sayısında fazlalık olması çok doğal. Demokratik toplum, örgütlü toplum demek. Örgüt sayısı fazla olabilir ancak bu örgütler birlikte organize olabilmeli. Bazı yerlerde bu eksikliğimiz var. İsim vermeyeceğim, yanlış olur. Aynı alanda benzer etkinlikleri yapma girişimleri ayrıca kaynak israfına yol açıyor. Buradaki büyükelçimiz, konsoloslarımız da bunu görüyorlar. Kaynak israfı yanında gereksiz bir kutuplaşma için zemin de yaratıyor. Bundan kaçınmaları gerekir. Bunun da en doğal yolu konuşmaktan geçiyor. Konuşmaktan korkmamak lazım. Konuşularsa doğrularda buluşacaklardır. Yoksa kapalı kapılar ardında konuşurlarsa, bu durum aradaki makası büyütür. Güçlerini bir araya getirirlerse güçlü görüntü sergilerler. Bu durum da etkinliklerine, faaliyetlerine derinlik kazandırır.