Nurullah AYDIN
3 Aralık 2010
150 yıl kadar önce tüm dünya ekonomisinde değişim aracı olan para, altın, gümüş, bakır karışımlı bir sikke idi. 1850’lerden itibaren kağıt para önemli bir kullanım aracı haline gelmeye başladı. ABD’de ilk kağıt para 1690’da Massachusetts Koloni’sinde kullanılmaya başlanmasına rağmen, ancak 1900’lü yıllarda kağıt para tek ve çok yoğun kullanımlı değişim aracı haline geldi.
Dünyada ve özellikle Amerika’da kağıt paranın yaygınlaşması, depozito edilen altın karşılığında üretilen kağıt paranın değişimde kullanılmasıydı. İlk sonuç tarım kredilerinin kuraklık yüzünden geri ödenememesi üzerine başlayan 1930’daki büyük çöküş oldu. Tüm kağıt varlıklar ve hisse senetleri değerlerini tamamen kaybeder. Çöküşün tek nedeni ortalıkta var olan altın miktarından çok daha fazla miktarda kağıt para üretilmesiydi.
1930 krizi, kağıt kadar altın olmadığının hesaplanması sonucu ortaya çıkan panikle başladı.
Büyük buhran tüm kağıt sistemine büyük bir darbe vurdu. O dönem kimse kağıt para kabul etmiyordu. Krizin durdurulabilmesi için altın taşımak yasaklanmış ve suç sayılmıştı.
Hiç kimse altın sahibi olamıyordu ve bugün de hala geçerlikte olan yasa gereği (Marshall Law – Amerikan olağanüstü hal yasası) tüm vatandaşların altın külçe varlıklarına el konulur ve karşılığında kağıt banknot verilir. Sadece altın veya gümüş madeni paralara el sürülmez.
2. Dünya Savaşı bu gelişmelerle ortaya çıkar. Hitler, böyle bir dönemin ürünüydü. Büyük çöküşün insanlarda yarattığı umutsuzluk ve güvensizlik, bugün olduğu gibi politikaların önünü açtı. Savaş, (50 milyondan fazla insanla) üretim fazlasının temizlenmesini sağlar.
Savaş sonrası dünyanın yeni lideri de, yeni bir Roma İmparatorluğu olarak ABD ortaya çıkar.
Temmuz 1944’te 44 BM üyesi ülkenin 730 delegesinden oluşan United Nations Monetary And Financial Conference (BM Parasal ve Mali Konferansı), New Hampshire’da toplandı.
Bretton Woods’da alınan kararlar doğrultusunda 1945’te Dünya Bankası ve Uluslararası Para Fonu IMF kuruldu. Bu iki kurum tarafından yönetilen ilk Bretton Woods sistemi, altın değerine bağlı olarak sabit ancak değiştirilebilir bir kur sistemi geliştirdi.
Bretton Woods sistemiyle, Amerikan Doları, altın güvence sistemine tekrar bağlanmış ve artık ulusal olmaktan çıkarak uluslararası değişim aracı haline gelmişti.
ABD hükümeti kağıt parayı altın ve gümüşe endeksledi. O dönemde basılan kağıt paraların karşılığında federal rezerv bank ofislerine gidilmesi halinde dolar karşılığında gümüş ve altın alabilmek mümkündü.
Eski 5 dolarlık kağıt paraların üzerinde silver certificated yazması bu nedenledir. 10-50 dolarlik banknotlarda ise gold certificated yazar, karşılığında da altın alınabilir.
Dünya petrol başta olmak üzere tüm ticaret değişimini dolarla yapar. Bu gelişme dönemi çok uzun sürmez. 1945 -1970 arasında gelişen ekonomi ile tekrar sıkışma ve daralma başlar.
Bu donemde bir ons (28.35 gram) altın, 35 dolarla eşitlenir ve Amerikan Merkez Bankası FED, gelen her 35 dolar karşılığında 1 ons (0.999 saflikta) altın vermeyi garantiler. Ülke para sistemindeki basılı kağıt para, hiçbir şekilde rezervdeki altın miktarının üstüne çıkamaz.
ABD Başkanı Richard Nixon (1969 – 1974), soğuk savaş sistemi içinde yeni arayışa girer. Bu dönemde ayrılan federal rezerve Arthur Frank Burns (1970 – 1978 ) başkan seçilir. Burns, 1971’de federal rezerv para politikasında köklü bir değişime imza atarak, paranın altın ve gümüşe bağlılığını ortadan kaldırır.
17-18 Aralık 1971, G-10 toplantısından sonra dolar serbest salınıma bırakılır. Artık dolar karşılığında altın alım garantisi yoktu. İki yıl içinde altının onsu 44 dolardan, 70 dolara çıkar.
Burns tüm bu karşılıksız para basımına ve iki basamağa çıkan enflasyon rakamlarına rağmen yüksek işsizliğe çare bulamaz.
Çare Vietnam’da bulunur. Kontrollü savaşla askeri üretim tavan yapar, ekonomi çarkları döner, işsizler Vietnam’a yollanır.
Afganistan ve Irak işgalleri benzeri amaçlarla yapılır. Amaç hep aynıdır. Sıkışan ekonomiyi rahatlatmak ve doların küresel egemenliğini sürdürmek.
Bugün ABD’nin toplam borcu 50 trilyon dolara yaklaşıyor. Borç, yıllık net ulusal gelirin neredeyse 5 katı! Piyasaya sürülen 600 milyar dolar ve sürülecek olan 400 milyar dolar!
ABD’de ve dünyada önlenemeyen ekonomik kriz, WikiLeaks belgeleriyle; unutturulmaya ve de etkisizleştirilmeye çalışılacak.
Günün Sözü: Mali gücü olmayanın, düşündüğünü uygulama gücü de yoktur.
Bir yanıt yazın