| Akademik dünyada Gülen Hareketi’ne ilgi artıyor. Paris, Londra, Amsterdam ve Chicago’da düzenlenen Gülen Konferansları’nda dünyanın seçkin üniversitelerinden sunumlar yapılırken, gönüllüler hareketi artık bilimsel ve sosyolojik araştırmalara konu oluyor. Hareketle ilgili en güncel çalışma Houston Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Helen Rose Ebaugh’un Avustralya, Azerbaycan, Türkiye, Fransa, Hollanda ve kendi ülkesi Amerika’da hareketi araştıran Ebaugh’un çalışması mayısta Amerika’da yayımlandı. Kısa süre önce Türkçeye çevrilen ve ‘Gülen Hareketi’ adıyla Doğan Kitap’tan çıkan çalışma, sivil ve dinî bir küresel hareketin sosyolojik analizini yapıyor.Doktorasını New York’taki Kolombiya Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde yapan Helen Rose Ebaugh, sosyal hareketler ve din sosyolojisi alanında uzman bir isim. 1990’da Houston Üniversitesi’ne geçtikten sonra yeni göçmen hareketleri üzerine çalışan Ebaugh, dinin yeni göçmenler üzerindeki etkilerini analiz etmek için 13 göçmen grubunu incelemiş. 11 Eylül 2001’de New York’taki Dünya Ticaret Merkezi’ne terörist saldırılar düzenlendiğinde öğrencilerine dünya dinleri dersleri veren Ebaugh, Amerika’yı şoke eden bu saldırılar üzerine, ‘terörizme pirim tanımayan, hoşgörülü İslam anlayışı’ üzerine araştırmalar yapmaya başlar. Çünkü o saldırılar üzerine Amerikan kanallarında, İslam ile terörizmi özdeşleştiren yayınlar başlamıştır. Tam bu esnada, 13 Eylül 2001’de The Washington Post gazetesinde yayımlanan tam sayfa bir ilan, ünlü akademisyenin dikkatini çeker. İlanın sahibi, ‘Fethullah Gülen isminde Müslüman bir din adamı’dır ve Amerika’ya yönelik terörist saldırıları kınamaktadır. Ebaugh, Gülen adını ilk kez bu ilanla duyar.
2005’te, Gülen’in onursal başkanı olduğu Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı’nın İsveç’te düzenlediği bir konferansa davet edilen Prof. Dr. Ebaugh, burada ikinci kez Fethullah Gülen ismini duyar. Aynı yıl Türkiye’den Houston Üniversitesi’ne master için gelen öğrencilerle tanışır. Harekete ilgisi artınca, 2006’da ilk kez Türkiye’ye gelir ve araştırmalarına başlar. Bu süre zarfında ülkemizi 4 kez ziyaret eder. Dünyanın farklı bölgelerine de giderek 5 yılda araştırmasını tamamlar.
‘Gülen Hareketi’ isimli çalışmanın üç önemli özelliği dikkat çekiyor. Birincisi, hareketle ilgili nihai çalışma olmaması. Ebaugh’un araştırmaları hâlâ devam ediyor. İkincisi, kitaptaki bir bölümün tamamen Gülen Hareketi’ni tehlikeli görenlerin tezlerine yer vermesi ve ideolojik karşıtlıkları ele alması. Üçüncüsü ise kitabın bilimsel yönü kadar tamamen bir saha çalışmasının ürünü olması ve dünyanın farklı ülkelerinden elde edilen verilerle desteklenmesi. Kitabın kısa hikâyesi bundan ibaret. Kalan kısımlar için sözü Helen Rose Ebaugh’ya bırakalım.
-Hareketi araştırmaya başlarken dikkatinizi çeken ilk konu ne oldu?
İlk zamanlar hareketin para kaynakları hakkında epey soru vardı. Okulları, hastaneleri, medya gruplarını kim finanse ediyordu? Amerika mı, İran mı, yoksa Suudi Arabistan mı? 2007’de araştırmalara başladım ve önce hareketin finansal kaynakları üzerinde durdum. İlk sorum, ‘Bu para nereden geliyor?’ idi. 2007 baharında Türkiye’de iki hafta geçirdim. İstanbul ve Bursa’da iş adamları, esnaf ve çalışanların da aralarında olduğu 103 kişi ile görüştüm. Bunlar hareketin içinden insanlardı. Türkiye’nin en zengin iş adamlarıyla da mülakatlar yaptım. Cevabını aradığım ikinci soru, bu insanların harekete neden maddi destek verdikleriydi.
-Sadece hareketin maddi boyutu üzerinde mi durdunuz?
Başlarda evet. Çünkü hareketin finansal kaynakları üzerine bir kitap yazmak üzereydim. Kitabı bastırmak için Oxford ve New York üniversitelerinin yayınları ile görüşmeler yaptım. Büyük bir şaşkınlıkla bana, ‘Gülen kim, nasıl yazılıyor?’ gibi sorular sordular. O zaman anladım ki Gülen, Batı’da hiç tanınmıyor ve öncelikle bizim Gülen hakkında Batılı okurlara yönelik genel bir kitap yazmamız gerekiyordu. Sonra geri döndüğümde, Gülen’in hayatını Türkiye’nin yakın tarihi üzerinden yazmaya başladım. Sonuçta bu kitap ortaya çıktı. Kitapta hem genel konular hem de mali kaynaklarla ilgili bölümler var. Kitap için Türkiye’de harekete çok karşı olan 25 kişiyle mülakat yaptık. Ayrıca Houston’da yaşayan ve yine harekete karşı olan 7 Türk master öğrencisiyle de söyleşi yaptık. Bunları da kitaba ekledik.
-O zaman, harekete karşı olanlarla devam edelim. Bunlar kim ve bu kişileri nasıl belirlediniz?
Öncelikle bu isimleri rastgele belirlemedik. Harekete karşı olduğu çok belli isimlerle görüştük. Bunlar arasında politikacı, asker, akademisyen ve gazeteciler var. Sistematik bir örneklem almadık, en fazla karşı çıkanları belirledik ve onlarla görüştük. Dikkatimizi ilk çeken, harekete karşı çıkanların bazı ortak argümanlara sahip olmalarıydı. En belirgin şüphe, Gülen’in Türkiye’de askeriye ve devletin içine, İslami bir devlet kurmak için sızma girişimiydi. Bunu söylediklerinde, ‘ben bir bilim insanıyım, bana data veya delil verin ki onlardan yola çıkarak araştırma yapayım’ dedim ama görüştüklerimden hiçbiri bana somut bir veri veya delil gösteremedi. Sonuçta onların korkularını anlamak zor değildi ama şunu gördüm; hareketin o korkuya yol açacak sistemli bir çalışması yoktu.
-Böyle bir kanaate nasıl vardınız?
İşi istatistiklere vurduğunuzda, hem devlette hem orduda Gülen’e sempati duyanların olması normaldir. Türkiye’de 70 milyondan fazla insan yaşıyor. Bunların ne kadarı Gülen’e sempati besliyor bilmiyoruz ama kabaca 5-7 milyon arasında olduğunu tahmin edebiliriz. Bu veriler, istatistiksel olarak hükümet veya devlette ister istemez Gülen destekçilerinin olabileceğini gösterir. Ben bunun planlı ve sistematik bir çabanın neticesi olduğunu düşünmüyorum. Çünkü hareket içindeki insanlar bana hep apolitik gözüktü. Bence Gülen Hareketi siyasi değil sivil, daha doğrusu dinî ve sivil bir harekettir. Kesinlikle dinîdir ama aynı zamanda okullar, hastaneler ve diyalog söylemi yönüyle de sivildir.
-Harekete karşı olanların diğer argümanları neler?
İkincisi Gülen’in CIA ajanı olduğuydu (gülüyor). Görüştüğüm insanlar, “Bu hareketi Amerikan hükümeti destekliyor. Çünkü Amerika, Türkiye’yi Ortadoğu’da önemli buluyor.” dediler. Bu insanlar hareketi Amerika’nın finanse ettiğine inanıyor; ama ben bu yönde de bir delil veya veri bulamadım.
-Bu konuda delil bulmak için ne gibi araştırmalar yaptınız?
Biliyorsunuz, Gülen hakkında Türkiye’de bir dava açıldı ve 6 yıl devam eden dava sonucu kendisi bütün suçlamalardan beraat etti. Yüzlerce, hatta binlerce soruşturma neticesinde hareket didik didik edildi. Dışarıdan bir para kaynağı olsaydı öncelikle savcılar bunu kesinlikle bulurdu. Onun dışında bu harekete mensup Türkiye’de birçok kurum var. Bu kurumların bütün mali bilgilerine internetten ulaşılabiliyor. Bu kurumları devlet her yıl denetliyor. Nereden geldiği belli olmayan bir para girişi olsa mutlaka bir yerde tespit edilirdi. Sonuçta devletlerin bu harekete para yardımı yapmadığına kani oldum ama bir istisna ile. Mesela, hareket bir ülkede okul açmak istediğinde, o ülkenin hükümeti veya yerel hükümet ücretsiz arazi verebiliyor. Bazı ülkelerde de bunu gördüm ve harekete yönelik tek resmî yardım buydu. Mesela, Avustralya’da devlet Gülen okuluna maddi yardım yapıyor ama orada devlet bütün özel okullara maddi yardım yapıyor. Onun dışında harekete yönelik bir devlet yardımı görmedim.
-Türkiye’de harekete sempati ile bakanlar bile hareketin şeffaf olmadığı eleştirisini getiriyor. Bu konuya yaklaşımınız nedir?
Evet, böyle bir eleştiri de yapılıyor. Ancak bunun tam tersine ben Gülen Hareketi’nin içine girdiğimde bana her şeyleri ile açıldıklarını gördüm. Tam bir şeffaflıkla karşılaştım.
İlginç eleştirilerden biri de hareketin yatılı okullarda öğrencilerin beyinlerini yıkadığıydı (gülüyor). Oysa çocukları bu yurtlarda okuyan aileler ile görüştüğümde onların bu çalışmadan çok memnun olduklarını gördüm. Beyin yıkama tabirinin çok tartışmalı olduğunu düşünüyorum. Karşıtların diğer eleştirisi ise hareketin sadece kendi insanlarına destek olduğu şeklindeydi. Oysa benim okullarda gördüğüm tablo bu iddiayı boşa çıkarıyor. Çünkü okullarda okuyan öğrencilerin yarısı, harekete mensup olmayan ailelerin çocukları. Bunların en az yüzde 20’si de hareketten burs alıyor.
DEVAMI AKSİYON DERGİSİ’NDE |
Yazıları posta kutunda oku