PROF. DR. YUSUF HALACOGLUNUN ESERI
Bu eserin ana kaynağını, 1453 ilâ 1650 yılları arasına ait Osmanlı tahrir defterleri oluşturmaktadır.
Osmanlı devleti’nin Anadolu coğrafyasındaki Aşiret, Cemaat ve Oymakların tesbit edildiği bu çalışma, günümüz Anadolusunun demografisini yakından ilgilendirmektedir. 250’den fazla Osmanlı tahrir defteri’nin incelendiği bu araştırma yaklaşık 20 yıl sürmüştür.
Eser’de 41 binden fazla Aşiret, Cemaat ve Oymak ismi mevcuttur.
Anadolu’nun sosyal durumu’nun şekillenmesinde çok önemli olan konar-göçer olarak tabir edilen bu yapılanma, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşunda ve Anadolu halkının kimliğinin teşkilinde, âdeta bir mihenk taşı olarak değerlendirilebilir.
Yusuf HALAÇOĞLU
Herşeyden önce belirtmeliyiz ki, bu çalışma bir etnisite araştırması değildir. Bu çalışma 1453 ile 1650 yılları arasında yaşamış Anadolu aşiretleri üzerine yapılmış bilimsel bir araştırmadır. Burada yerleşik halk yer almamaktadır. Dolayısıyla herkesin kendi geçmişini bulması mümkün değildir. Buna bağlı olarak burada kendileriyle ilgili bilgi bulamayanların bir kısmı, ailelerinin yerleşik durumda olmasından kaynaklanmış olabilir. Sonradan Balkanlar ve Kafkasya’dan Anadolu’ya göç edip gelmiş kimselerin de burada kayıtları yoktur. Ayrıca isim değiştirmiş aileler ile yer adlarının sürekli değiştirilmesi sebebiyle de yer adlarından dolayı da arananlar bulunamayabilir.
Bu çalışmanın kaynağını oluşturan Osmanlı Tahrir Defterleri “siyakat” denilen kural dışı bir yazıyla yazılmıştır. Dolayısıla bazı yer adlarının okunmasında hatalar bulunabilir. Bunlar zaman içinde düzeltilecektir.
NASIL SORGULAMA YAPILMALIDIR?
Genellikle kelimeler Osmanlı dönemindeki şekliyle yer almaktadır. Mesela Şehidlü cemaati aranacaksa, şehitli yazıldığında bulunamayacaktır. Bunun için öncelikle ana sahifede bir sorgulama konulmuştur. Burada hiçbir ücret ödemeden bu sorgulamaları yapıp sonra asıl sorgulama kısmına girebilirsiniz. Keza (t) ve (d), (c) ile (ç), (i) ile (ı ve ü, u) harfleri farklı şekillerde sorgulanmalıdır. Mesela “Sarı İbrahimli” kelimesi Saru İbrahimli veya Saru İbrahimlü gibi iki şekilde de sorgulanmalıdır. “Karaçorlu”, “Karacorlu” biçiminde de yazılmıştır. Kimi zaman bazı kelimelerde bazı harfler farklı bir şekil almıştır. Mesela Hasanlu, Hasanlar veya Hasaniler olarak da geçmektedir. Bu tür kelimelerin aranmasında kelimenin (lu) , (lar) ve (iler) kısmı yazılmadan sadece “Hasan” veya “Hasanl” olarak aramak gerekir. Bazen da geçmişte “Z” harfi ile söylenen bazıları günümüzde “J” ile söylenmektedir. Bu bakımdan gerek aile lakapları, gerekse yer adları eski isimleriyle sorgulanmalıdır.
Yukarıda belirtilen sorgulamada aksaklık çıkaracak konuların, programın geliştirilmesine bağlı olarak ileride düzeltileceğini belirtmek yerinde olacaktır.
1949 yılında Adana’nın Kozan kazasında doğdu. 1967’de liseyi, 1971 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’nden “Fırka-i İslâhiye ve Kozan” isimli lisans tezini hazırlayarak mezun oldu. 1974 yılında aynı üniversitede Yeniçağ Tarihi Kürsüsü’nde asistan, 1978 yılında “XVIII. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İskân Siyâseti” konulu doktora tezi ile doktor oldu. 1982’de Yardımcı Doçent, Nisan 1983’te de “Osmanlı İmparatorluğu’nda Menzil Teşkilâtı ve Yol Sistemi” isimli doçentlik tezini hazırlayarak doçentliğe yükseldi. 1983-84 öğretim döneminde bir yıl süreyle 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 41. maddesi uyarınca Elâzığ Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü’nde görev yaptı. 1986 yılında Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü’ne geçti. 20 Mart 1989’da “XVI. Yüzyılda Sosyal, Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlar’da Bazı Osmanlı Şehirleri” konulu takdim tezi ile profesörlüğe yükseldi. Aynı tarihlerde Türk Tarih Kurumu asıl üyesi seçildi.
1989 yılında Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı’na tayin edildi ; 17 Aralık 1990’da da Genel Müdür Yardımcılığına getirildi. Bu sırada, Osmanlı Arşivi’nin otomasyonunu başlattı. Bu görevinden 2 Mart 1992’de istifa etti ve Marmara Üniversitesi’ndeki görevine döndü. 26 Ağustos 1992 tarihinde Rektör yardımcısı oldu. 23 Ekim 1992’de Rektör vekili ve Kasım 1992’de tekrar rektör yardımcılığında bulundu. Bu görevdeyken 21 Eylül 1993’de Türk Tarih Kurumu Başkanlığı’na getirildi. Bu görevi 23 Temmuz 2008 tarihine kadar sürdürdü.
Halen Gazi Üniversitesi Stratejik Araştırma Merkezi Müdürü olarak görev yapmaktadır.ve TurkishForum danisma Kurulu Uyesidir
Yazıları posta kutunda oku