Çin’in Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde dün başlayan olaylarda resmi rakamlara göre 156 kişi öldü. Çatışmalar, Doğu Türkistanlıların protesto gösterisi yapmaya hazırlandığı Kaşgar’a da sıçradı.
PEKİN – Birkaç yüz Uygur Türkü’nün protesto eylemiyle başlayan olaylara, kısa sürede bini aşkın kişi katıldı. Çin haber ajansı göstericilerin bıçak, tuğla ve sopalarla yoldan geçen Çinliler’e saldırdıklarını, taşıtları ve binaları ateşe verdiklerini duyurdu. Uygurlara göreyse, barışçı protesto gösterileri polisin sert müdahalesinin ardından büyüdü.
Özerk bölge polisi ölü sayısının 156’ya, yaralı sayısının 828’e çıktığını açıkladı. Özerk bölge polis müdürü Liu Yaohua, sokaklardan 57 ceset toplandığını, diğerlerinin de hastanede öldüğünü belirtti.
Çinli yetkili düzenlenen basın toplantısında, olaylarda 190’ı otobüs, en az 10 taksi ve iki polis aracı olmak üzere 261 motorlu taşıtın yakıldığını söyledi. Olaylar sonrasında yüzlerce kişinin gözaltına alındı.
Sabah saatlerinde bazı araçlar yanmaya devam ederken, ilk belirlemelere göre 203 dükkan ve 14 ev hasar gördü. Liu, onlarcası elebaşı olmak üzere olaylarla ilgili “yüzlerce kişinin gözaltına alındığını, olaylarda kilit rol oynadığından şüphelenilen 90 kişinin arandığını” ifade etti.
Şehirde ana caddelerin yanı sıra elektrik ve doğal gaz şirketleri ile televizyon istasyonu gibi önemli yerlerde güvenlik önlemleri artırıldı, komşu şehirlere giriş çıkışta kontrol noktaları oluşturuldu. Bu arada şüphelilerin sorgulanması için komşu bölgelerden etnik gruplara mensup 100’den fazla yetkili Urumçi’ye getirildi.
Çin’in resmi haber ajansı da yüzlerce kişinin gözaltına alındığını ve gözaltına alınanlar arasında olayların başlamasında rol oynayan 10’dan fazla kişinin de bulunuduğunu bildirdi.
Olayları yönetime karşı bir kalkışma olarak niteleyen Pekin yönetimi, Urumçi’deki durumun kontrol altına alındığını duyurdu. Urumçi’deki görgü tanıklarıysa, kentte fiili sıkıyönetimin uygulandığını söylüyor.
Yüzlerce kişinin tutuklandığı olaylar sonrasında, görgü tanıklarına göre kentte fiili sıkıyönetim uygulanıyor. Uygur Türkleri, geçen ay bir fabrikada Çinlilerle çıkan kavgada iki Uygur Türkü’nün ölmesi ile ilgili olarak soruşturma talep ediyordu.
Sincan yönetimi ise, olayların arkasında, Amerika Birleşik Devletleri’nde sürgünde yaşayan Uygur lideri Rebiya Kadir’in bulunduğunu savunuyor.
OLAYLAR KAŞGAR’A SIÇRADI
Urumçi’deki devam eden olaylar, Doğu Türkistanlıların protesto gösterisi yapmaya hazırlandığı Kaşgar’a da sıçradı. Bölgenin kuzey batısında yer alan Kaşgar’da yaşayan Yakub isimli bir Uygur, Associated Press muhabirine, öğleden sonra İdkah Camisi’nden ayrılan 300 protestocunun polis tarafından durdurulduğunu aktardı.
Polisle tartıştıklarını ancak arbede yaşanmadığını belirten Yakub, protesto sırasında etraflarının polis tarafından aniden sarıldığını kaydetti. Sincan’da 8 milyonluk Uygur nüfusun bir bölümü, bağımsızlık istiyor.
D. TÜRKİSTAN DAYANIŞMA DERNEĞİ: KAŞGAR’DA MİTİNG VAR
NTV canlı yayınına katılan Doğu Türkistan Dayanışma Derneği Başkanı Seyit Tümtürk, ölü sayısının açıklanandan çok daha yüksek olduğunu ve buna tepki olarak Kaşgar’da büyük bir miting düzenleneceğini söyledi.
Tümtürk, “Son aldığımız bilgi 500’e yakın ölü olduğu doğrultusunda ama bunu teyit edemiyoruz. Çin haber kaynakları 140 diyor, bunu en az 4-5’le çarpabilirsiniz. Urumçi’nin beş ayrı mahallesinde binlerce kişinin katıldığı bir gösteri sözkonusu ve söylendiği gibi masum Çinliler’e saldırılmıyor. Görüntülerde iki Çinli kızın ağzının kanadığı ve iki panzerin yandığı gösterilerek olay çarpıtılmaya çalışılıyor.
Olayın aslı şudur: 26 Haziran’da Cumhurbaşkanımız Abdullah Gül’ün, Çin ve Urumçi ziyareti esnasında, Doğu Türkistanlıların, köle işçi olarak götürülüp çalıştırıldığı fabrikalardaki yatakhaneleri basıldı, yüzlerce kardeşimiz gece saat ikide katledildi. Biz 300 kişinin katledildiği bilgisini aldık. Bir hafta sonra da Urumçi’deki üniversitelerde öğrenciler ve öğretim görevlileri buna tepki olarak, demokratik bir şekilde sokağa çıktılar. Hiçbirinin elinde silah yoktu. Çin polisi bunların üzerine yaylım ateşi açarak, 500 kişinin ölmesine neden oldu” dedi.
‘BİNLERCE TÜRK ÖLDÜRÜLECEK’
Tümtürk şöyle devam etti:
“26 Haziran’da ve son olaylara tepki olarak, Türk dünyasının kalbi olan Kaşgar’da büyük bir halk mitingi gerçekeltirilecek. Çin bütün yayın imkanlarını Doğu Türkistan’da durdurmuş durumda. Bırakın hür dünyayla, Çin’in içinde bile iletişim kurulamıyor. Kaşgar’daki mitingde binlerce masum Türk katledilecek.
Bugün Doğu Türkistan’da 35 milyon Müslüman Türk haritadan silinmek üzere… Bu olaylar bir haftalık olaylar değildir. Doğu Türkistan’da son 60 yıldır bir işgal var.”