II. Ukrayna’daki Türkçe Konuşan Halklar
PANELİ
(Kırım Tatarları, Gagauz, Urum, Karay ve Kırımçak Türkleri Eğitimi )
T. C. Kiev Büyüelçiliği ve TİKA desteği ile Kiev Milli Taras Şevçenko Üniversitesi Edebiyat Enstitüsü Türkoloji Bölümü, Türk Enformasyon ve Araştırma Merkezi , Bütün Ukraina Cümnä Kuruluşu “Ukraina Gagauzların Birlii” tarafından düzenlenen II. Ukrayna’daki Türkçe Konuşan Halklar PANELİ 11 Kasım 2008 günü gerçekleştirilmiştir.
Kırım Tatarları, Gagauz, Urum, Karay ve Kırımçak Türkleri Eğitimi konusunun ele alındığı Panel açılış töreninde sırasıyle aşağıda isimleri ve sıfatları yazılı kişiler konuşmuşlardır:
Vladimir Pidvoynıy
Kiev Milli T.Şevçenko Üniversitesi Edebiyat Enstitüsü Türkoloji Bölümü Başkanı
Fedora Arnaut
Ukrayna Gagauzlar Birliği Başkanı
Ömer Dermenci
TİKA Ukrayna Kiev Sorumlusu
Valentin Dudka
Ukrayna Kültür ve Turizm Bakanlığı Etnik Kültür Bölümü Başkanı
Alla Serednıtskaya
Ukrayna Milli ve Dini Azınlıkları Komitesi Şube Müdürü
İlya Levitas
Ukrayna Milli Azınlık Dernekleri Meclis Başkanı
Afanasiy Molla
Gagauz Yeri Özerk Bölgesi Ukrayna Temsilcisi
Ahmet Çanga
T.C.Kiev Büyükelçiliği Kültür ve Enformasyon Ataşesi
İrfan Ünver Nasrattınoğlu
Türkiye Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu Başkanı
Bu konuşmalarda T.C. Kiev Büyükelçisi sayın Erdoğan İşcan’ın mesajı sayın Ahmet Çanga tarafından; Ukrayna Milli ve Dini Azınlıkları Departmanı Başkanı sayın O.N Sagan’ın mesajı sayın Maystrenko Galina tarafından ; Ukrayna Kültür ve Turizm Bakanı sayın. Vovkun tarafından sayın V.Dudka ; Moldova-Gagauz Yeri Başkanı sayın Mihail Formuzal’ın mesaji sayın Afanasiy Molla tarafından okunmuştur.
Türkiyeden gelen Prof.Dr. İrfan Ünver Nasrattınoğlu Başkanı olduğu Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu’nun gerekçeli kararını belirttikten sonra Kiev Milli Taras Şevçenko Üniversitesi Edebiyat Enstitüsü Türkoloji Bölümü’ ne ve Bütün Ukraina Cümnä Kuruluşu “Ukraina Gagauzların Birlii” ‘ne Türkoloji ve Türk Halk Kültürü çalışmalarına yaptıklarından dolayı ödül plaketi ve belgesini takdim edilmiştir.
Bundan sonra aşağıdaki program çerçevesinde Panel çalışmalarına geçilmiştir.
1. Amine Yahyaeva (Kırım-Tatar)
Kırım Özerk Cümhuriyetinde Kırım Tatar dilinde Eğitim Durumu
2. Zera Süleymanova. (Kırım- Tatar)
Kırım Özerk Cumhuriyeti Orta Okullarında Kırım Tatar Dili ve Edebiyatı Eğitimi
3.İsmail Kerimov(Kırım- Tatar)
Kırım Tatar Eğitiminde Kırım Tatar Dilinde Doğalbilim Terminolojisinin Kullanımı
4.Enize Adibulaeva(Kırım -Tatar)
Kırım Pedagoji Enstitüsü Türk Edebiyatı ve Kırım Tatar Fakültesinde Kırım Tatar Dilinin Eğitimi ve İncelenmesi
5. Anna Polkanova (Kırım-Karay)
Dünden Bugüne Kırım Karay Türkleri’nin Eğitimi
6. Tatyana Örmeli (Kırım-Karay)
Kırım Karay Türkleri’nin Eğitim Sorunları.
7. Natalya Budnik (Kırım-Kırımçak)
Kırımçaklar’ın Eğitimi. (Ana Dilinin Öğreniminde) Dünkü ve Bugünkü Sorunları
8.Tudora Arnaut (Ukrayna-Gagauz)
Ukrayna Gagauzları Arasında Ana Dilinin Gelişmesi
9. Viktor Vikol (Ukrayna-Gagauz)
Bolgrad Bölgesi Okullarında Gagauz Dili Eğitimi
10. İvan Akderli (Ukrayna-Gagauz)
Bolgrad Bölgesi’nde Yürütme Makamlarının Sivil Milli Kültür Dernekleri ile Etkileşimi
11. Anna Stoletnyaya (Moldova-Gagauz]
Moldova Eğitim Sisteminde Gagauz dili; Sonuçlar ve Perspektifler.
12. Olga Kulaksız (Ukrayna-Gagauz)
Gagauz Dilini Okuyalım mı Okumayalım mı? Biz Bu Tür Soruyu Hiç Bir Zaman Koymadık
13. Boris Kalçev (Ukrayna-Gagauz)
Bolgrad Bölge Gazetelerinde Gagauz Dili ile İlgili Yayınlar
14. Ahmet Glaşev (Rusya F.-Türkolog)
Karaçay-Balkar ve Kumık, Kırımçak, Karayım, Gagauz Dili ve Kültüründe Hazar Kaganlığının İzleri.
15. Aleksandr Garkavets (Kazakistan-Urum-Türkolog)
Çağdaş Türk Dilinin Gelişiminde YazılıKaynaklardan Yararlanma
16.Irina Ponomareva (Ukrayna-Urum-Türkolog)
XX. asırda Azak Denizin Etrafında Urum Türkleri’nin Etnik Dil Durumu
17. Valeriy Kior (Ukrayna-Urum-Türkolog)
Urum Köylerinde Ana Dilin Eğitiminde Ortaya Çıkan Sorunlar
18. İrina Driga (Ukrayna-Türkolog)
Yaz Okulundan Devamlı Öğrenime: Karay ve Urum Türkleri’nin Uygulamalı Anadil Ders Kitapları
19. Ahmet Aydın (Ukrayna-Eğitimci)
Yabancılara Türkçe Eğitiminde Metod Uygulamaları ve Modern Teknikler
20. Alirıza Özuygun( Türkiye- Eğitimci)
Son 8 yılda Kırım Tatar Okullarındaki Dil Eğitimi Sorunları
21. Hacımurat Arabacı (Türkiye-Eğitimci)
Türkiye’deki Kırım Tatarlar’ın Diaspora Oluşumunda Eğitim Faktöru
22. İrfan Ünver Nasrattınoğlu (Türkiye-Türkolog)
Türkçe konuşan Ukrayna Azınlıklarının Eğitimi ile İlgili Düşünceler.
Görüleceği gibi üç oturum halinde düzenlenmiş olan Panel gerçek anlamda uluslararası düzeyde olmuştur.
Panelin sonunda Doç.Dr. Tudora Arnaut, Doç.Dr. Volodimir Pidvoynıy ve Yrd.Doç.Dr. Ömer Dermenci tarafından yapılan değerlendirmede :
- Kırım Tatar dilinde terminoloji sözlüklerin yetersizliği
- Kırım Tatar’larında Fen bilgisi ders kitaplarının eksikliği
- Tüm Türkçe Konuşan halklarda kaliteli ders kitaplarının hazırlanmasında uzman eksikliği
- Kırımçaklar için pazar okullarının acilen açılması gereği
- Karay ve Kırımçaklar’ın Ukrayna’nın yerli halklar Avrupa haritasına dahil edilmesi
- Kiev Milli Taras Şevçenko Üniversitesi Edebiyat Enstitüsü Türkoloji Bölümü’ne gelecek yıl Türk Dili ve Edebiyatı’nı öğrenmek amacıyle Türk azınlıklarından talebe alınması için Üniversiteye resmi başvurulması
- Ukrayna’da Türkçe Konuşan halkların yeniden dil, tarih ve kültür alanlarında hazırlanacak olan kitaplarının yeniden yazılması ve böylelikle Türk dünyası ile entegre olmalarının sağlanması.
- Sovyetler Birliği döne”minde adları değiştirilen Gagauz köylerinin eski Tükçe adlarının da Ukraynaca adlarının yanında latin alfabesi ile yazılması
- Gagauz köylerindeki okullarda gagauzca verilen derslerin sürelerinin uzatılması
- 14.04.2008 tarihinde Ukrayna Bakanlar Kurulunun almış olduğu kararname ile Gagauz dilinin latin alfabesine geçmesi ile acilen latin alfabesi ile ders kitaplarının yeterli kadar bastırılarak okullara dağıtılması.
- Eski Urumca (Karamanlıca) yazma eserlerinin okunup incelenmesini yapabilecek uzman kişilerin olmaması
- Urum Türkleri’nin yaşadığı bölgede dil eğitimi verebilecek öğretmen yetiştirimesi gereği ve okullarda Urumca’nın seçmeli ders olarak okutulması.
- Urum dilinde kitapların acilen hazırlanması
- Urum Türklerinin yaşadığı bölgedeki Urum Türkleri’ne Rumca-Yunanca öğretilmekte olup bu durum devam ederse buradakı Urum Türklerin asimile olunmaları söz konusudur.
Sonuç olarak Ukrayna’da yaşayan Türk kökenli azınlıklar hızla asimile olmaktadırlar. Bu nedenle bu azınlıklardan seçilecek Türk ruhlu eğitimci uzlanların Türkiye’deki yaz okullarında Türkçe eğitimi almaları yararlı olacaktır. Bu hususta Ankara’dakı Bilkent Üniersitesi’nin yaz aylarında açtıkları kurslarında iştirak etmeleri mümkün olduğu gibi TÖMER kurslarındanda yararlandırılmaları şayanı tavsiyedir.
Başkan
Tudora Arnaut
Ukrayna Gagavuzları Birliği Başkanı