Abdülhamit Bilici
Marsilya- Siz bu satırları okurken, ABD’nin yeni başkanının kim olduğunu büyük ihtimalle öğrenmiş olacaksınız. Halbuki biz, Dışişleri Bakanı Ali Babacan’la birlikte çıktığımız 5 ülkeyi kapsayan Avrupa turunun ilk ayağı Marsilya’da bu satırları karalarken, bu konuda tahminden öte bir bilgiye sahip değildik.
Dışişleri’nin kiraladığı 14 kişilik jette Babacan’la konuşurken, IMF ile ilişkilerden perşembe günü yayınlanması beklenen İlerleme Raporu’na birçok konu gündeme geldi. Ancak kuşkusuz gündemin en sıcak maddesi Amerika’daki kritik seçimlerdi. Aylardır devam eden maratonda artık sona gelinmişti. Böyle olunca, hem bakanın seçimin sonucuna ilişkin tahminini hem de çıkacak sonucun Türkiye’ye muhtemel etkilerini konuştuk.
Yaygın kanaate göre Türkiye’nin tercih ettiği isim McCain’di. Obama’dan endişe ediliyordu. Bu kanaat doğru muydu? Babacan kimin kazanacağını tahmin ediyordu? Seçim sonucu Türkiye’yi nasıl etkileyecekti?
Önce, bu seçimde Türkiye’nin hangi adayı tercih ettiği meselesi… Türkiye’nin resmi tercihinin McCain’den yana olduğu kanaatini dile getirenler, genellikle şu faktörlere işaret ediyor: Geleneksel olarak Cumhuriyetçilerin Türkiye’yi daha iyi anlıyor olması; Demokrat aday Obama’nın Ermenilere soykırımı tanıma sözü vermesi; yardımcısı Biden’ın Irak’ın gevşek bir federal sistemle üçe bölünmesini önermesi…
Babacan, resmi bir politikaymış gibi dilden dile dolaşan bu yaklaşıma katılmıyor ve Türkiye’nin böyle bir tercihi olmadığını, iki adayın da Türkiye açısından artıları ve eksileri olduğunu söylüyor. Delil olarak da bir seyahat sırasında Amerika’daki Türklerle arasında geçen şu diyaloğu hatırlatıyor: Amerika’daki Türk kökenli seçmenler Babacan’a soruyor: “Bazı Türkler Obama’yı, bazıları ise McCain’i destekliyor. Kime destek vermemiz daha doğru?” Babacan, “İçinizden kime destek vermek geliyorsa onu destekleyin. Şayet bir kısmınız Obama’yı, bir kısmınız McCain’i destekleme kararı aldıysanız, bunu sürdürün.” diyor. Çünkü Bakan, Türklerin veya Türkiye’nin Amerikan iç siyasetinde bir partiyi tutuyor görüntüsü vermesinin doğru olmadığı görüşünde.
Babacan, soykırım iddialarıyla ilgili olarak Obama’ya otomatikman negatif bakılmasına da mesafeli. Ona göre bir kere bu konu ister başkan Cumhuriyetçi olsun ister Demokrat olsun her zaman bir risk. İkincisi, Obama’nın çıkışını, Demokratların geleneksel tavrı içinde görmek lazım. Ermeni tezlerine sıcak duruyorlar, ama iktidara gelince olayı daha gerçekçi değerlendiriyorlar. Üçüncüsü, bu konunun gündeme yeniden geleceği nisan ayına kadar neler olacağı önemli. Türkiye ile Ermenistan arasında yaşanan olumlu bir hava var. Ayrıca Dağlık Karabağ konusunda Ermenistan ile Azerbaycan arasında Rusya’nın girişimiyle başlayan yumuşama var. Kesin bir kanaat belirtmeden önce bütün bu faktörleri dikkate almak şart.
Anketler Obama’yı başkan ilan etse de seçime 24 saat kala Babacan, tahmin noktasında çok temkinliydi. Herkesin dikkat çektiği Bradley Etkisi’ni hatırlatarak, anketlerin yanıltabileceğini söylüyordu. Malum, Amerikan siyaset literatüründe ‘Bradley Etkisi’, bir siyah Demokrat olan Tom Bradley’in, anketlerde önde gözüktüğü halde, 1982 Kaliforniya valilik seçimlerini Cumhuriyetçi rakibine kaybetmesi sonucu ortaya atılmış bir kavram. Teori, bazı seçmenlerin, ırkçı gözükmemek için anketlerde siyah adaya oy vereceğini söylediği halde gerçekte beyaz adaya oy vermesine dayanıyor.
Amerikalı seçmenin, sandık başında yine benzer bir tavır sergileyip sergilemeyeceği soru işareti. Açık olan şu ki, Amerika örneğinde adayların portrelerine veya partilerine bakarak hangisinin daha faydalı olacağına karar vermek çok zor. Mesela, 2000’deki seçimde Amerikalı Müslümanların tercihi Bush’tan yanaydı. 8 yıllık tecrübe yanılgının boyutunu gösteriyor. Benzer şekilde, Cumhuriyetçiler Türkiye’ye daha yakın diye bilinir. Ama ilişkiler en büyük sarsıntıyı bu dönemde yaşadı. Amerika’ya antipati bu dönemde zirve yaptı. Halbuki Clinton, Demokrat bir başkan olmasına rağmen hem ilişkiler iyiydi hem de Türkiye’de bayağı popülerdi. Ne diyelim, umarız Türkiye ve dünya için kim hayırlıysa o kazanır.