Türk işadamlarının “Vahim bir kriz”, Başbakan Erdoğan’ın “Abartılıyor”, Rus yetkililerin ise “Kesinlikle böyle bir şey yok” dedikleri kritik durumdan çıkış konusunda gergin bekleyiş sürüyor. Türk menşeli malların Rusya gümrüklerinde yaşadıkları sorunların çözümü için henüz net bir adım atılmadı. Rus heyetinin İstanbul ziyareti sonrası bu hafta Moskova’ya gelmesi beklenen Türk Gümrük Müsteşarlığı heyetinden haber yok. Bu arada işverenlerine taahhütlerini yerine getirmekte zorlanan bazı inşaat şirketleri, gümrüklere takılan Türk mallarından vazgeçip üçüncü ülkelerden yeni mal getirmeye başladı.
Sorunun çözümüne gelmeden önce, sorunun kendisi üzerinde bile tarafların henüz mutabık olamadıkları anlaşılıyor. Türk işadamları uzun sürderi mallarını çekemediklerinden ve iflasın eşiğine geldiklerinfcen yakınırken, resmi makamların bakışı farklı. Başbakan Erdoğan’ın “Sorun abartılıyor” açıklaması dikkat çekerken, Rus tarafı ise ortada yanıtıldığı gibi bir sorunun hiç olmadığı görüşünde.
Cihan Haber Ajansı’nın bir haberine göre, Rusya Federal Gümrük Servisi tam aksine, “Türkiye’den gelen ürünlerinin Rusya girişini kolaylaştıracak bir sistemi uygulamaya çalıştıklarını” duyurdu.
Federal Gümrük Servisi Basın sözcüsü Vladimir Zubkov üzerinde çalıştıkları protokolün temel hedefinin gümrük işlemlerinin hızlandırılması ve etkili denetimin sağlanması olduğunu belirtti. Rus yetkili, “Cuma günü Türkiye’de görüşmelerde bulunan Rusya Federal Gümrük Servisi Başkanı Andrey Belyaninov ve Yardımcısı İgor Zavrajnov, Türk ürünlerinin ülkeye girişini kolaylaştıracak belgeler üzerinde çalışmalarda bulundu. Türk heyetinin Moskova ziyareti sırasında ikili protokolun imzalanması konusunda anlaştı. Türk heyetinin Moskova ziyaretini gerçekleştirecekleri zamanı şimdiden söylemek zor. Ama yakın zamanda olacağını söyleyebilirim.” dedi. Zubkov tarafların bundan sonra birbirleri ile sürekli irtibatın kurulacağı etkin bir mekanizmanın da oluşturulacağını ifade etti.
Rusya Federal Gümrük Servisi Basın Bürosu dün yayınladığı yazılı açıklamada, Türk tırlarının Rusya Federasyonu sınırları önünde uzun kuyruk oluşturmalarına ilişkin haberlerin doğru olmadığını, Rus gümrük yetkililerinin Türk ürünlerinin Rusya’ya kaçak sokulmaması için önlem alındığını ifade etti. Açıklamada, “Rus gümrük yetkililerinin Türkiye’den gelen ürünlerin Rusya’ya kaçak olarak girmemesi için yaptığı çalışmaları Türk gümrük yetkililerinin de anlayışla karşıladığı görülmektedir.” denildi.
Bu arada TürkRus.Com’un edindiği bilgilere göre, sorunun kökünden halledilememesi ve gümrüklerde birçok Türk TIR’ının “tam sayım” gerekçesiyle bekletilmesi, bazı sektörlerde Türkiye’ye pazar payını kaybetme riski yaşatıyor. Bazı kaynaklar, özellikle inşaat sektöründe işverenlerine karşı taahhütlerin yerine getirmekte zorlanan bazı şirketlerin, gümrüklere takılan Türk malları yerine, üçüncü bazı ülkelerden ithalat yapmaya başladıklarını kaydettiler.
Bu arada Rus yetkililerin Türk tarafına ilettikleri, “Rusya’ya yola çıkacak malların fatura ve bedellerinin önceden Rus gümrüğüne bildirilmesi uygulamasını sadece Türkiye için değil AB için de yapacağız. Hatta AB ile 19 haziranda bir protkol imzalandı” bilgilerine itiraz geldi. Bazı kaynaklar, “AB ile yapılan protokolde mecburiyet maddesi yok, gönüllü bir uygulama. Üstelik bu protokole Almanya, İtalya gibi önde gelen ülkeler imza atmamış. Yani Türkiye’nin gösterdiği hassasiyeti aslında AB ülkeleri de gösteriyor. İşadamının ticari sırrı sayılan bilgileri vermeme konusunda itirazlar var. AB’ye karşı uygulanamayan bir protokolün Türkiye’ye mecburiyet şeklinde dayatılması adil olmaz” değerlendirmesini yapıyor.
Gümrüklerden sorumlu bakan Hayati Yazıcı’nın geçen hafta yaptığı açıklama, Moskova’da imzalanacak olası protokolün çerçevesini gösteriyor. Buna göre Türk tarafı, Rus tarafının kaçakçılığı önlemek için yaptığı çalışmaları destekliyor ama uygulamanın ayrımcılık yapmamasını, gönüllülük esasında olmasını ve işadamlarına ek maliyet getirmemesini şart koşuyor. Şimdi Rus tarafıyla hangi zeminde nasıl bir protokol imzalanacağı merakla bekleniyor.
11.9.2008