Obama’ya boğazda balık yedirmeli

ABD’nin önde gelen siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler uzmanlarından Soner Çağaptay, kasım ayında yapılacak ABD Başkanlık Seçimleri’ni ve olası sonuçlarını Hürriyet’e değerlendirdi: “Başkan seçilirse Obama’ya Türkiye’nin önemi eninde sonunda anlatılacaktır. Ama bunun ne kadar çabuk olacağı önemli. Obama önce Boğaz’da balık mı yiyecek, yoksa Amerikalı Ermenilerle kahve mi içecek?”

UFUK turunun ilk bölümünde, ABD’nin önemli düşünce kuruluşlarından olan ve ABD Dışişleri Bakanlığı ile yakın ilişki içinde bulunan Washington Enstitüsü’nün Türkiye Programı Direktörü Soner Çağaptay’a, kasım ayında yapılacak başkanlık seçimlerini ve alternatif senaryoların Türkiye’ye etkilerini soruyoruz. Çağaptay’a göre, Cumhuriyetçi aday John McCain’in seçimi kazanması durumunda Türkiye ile ABD ilişkilerinde büyük bir sorun yaşanmaz. Ancak Demokrat aday Barack Obama’nın kazanması, başta “sözde soykırım meselesi” olmak üzere birçok konuda sorunlar yaratabilir.

“Türkiye’ye bir kez bile gelmemiş bir ABD başkan adayı düşünemiyorum, ama Obama böyle biri” diyor Çağaptay. Çağaptay’a göre asıl mesele bu. 15 yıldır kaldığı ABD’de, Türkiye konusunda iki tür yaklaşım gözlediğini söylüyor Türk uzman. Birinci grup, Türkiye’ye hiç gitmeyen, “Nesi varmış” diye bakan Amerikalılar. Bunlar Türk toplumunu, alfabetik sıralamadaki gibi, “Tunus ile Türkmenistan arasında bir yerde” görüyor. Türkiye’ye birkaç saatliğine bile olsa giden ve böylece ülkeyi tanıma fırsatı bulup Türklerle ilgili önyargılarından kurtulan, tabiri caizse “Vaaay” grubu ise, adeta Türk hayranı.

24 Nisan’a kadar zamanı varÇağaptay durumu şöyle özetliyor: “Obama’nın, ’Nesi varmış’ grubundan ’Vay’ grubuna ne kadar çabuk geçeceği mesele. Başkan seçilirse, Türkiye’nin özellikle Irak ve Afganistan konusundaki önemi ona eninde sonunda öğretilecektir, ama öğrenme eğrisinin uzunluğu belirleyici olacak. İşleri tam öğrenmeden, ABD Başkanı sıfatıyla ’soykırım’ ifadesini kullanarak ciddi bir hata yapabilir. 24 Nisan 2009’a kadar, kendisine önce Boğaz’da balık mı yedirileceği, yoksa Amerikalı Ermenilerle kahve mi içirileceği önemli.”

Obama ile Biden zor ikili

Çağaptay, Obama’nın başkan yardımcısı adayı olan Joseph Biden’ın, mevcut isimler arasında Türkiye konusunda en çok olumsuz düşünceye sahip, en “sabit fikirli” kişi olduğu görüşünde. “Obama’yı eğitebilirsiniz, ama 35 yıldır dış politika komitelerinde olan Senatör Biden ikna edilemez” diyen Çağaptay, Biden’ın sadece Ermeni meselesindeki tutumuyla değil, “Irak’ın parçalanması gerektiği” fikriyle de Ankara ile ters düştüğünü hatırlatıyor. Çağaptay, “Biden bir devlet adamı olarak Irak’ta ABD’nin çıkarları doğrultusunda Türkiye’nin istediği bir pozisyon benimseyebilir. Ama Ermeni meselesinde bu düşük bir ihtimal” diyor.

Biden’ı ikna edemezsiniz

“Obama’yı eğitebilirsiniz, ama 35 yıldır dış politika komitelerinde olan Senatör Biden ikna edilemez. Biden sadece Ermeni meselesindeki tutumuyla değil, Irak’ın parçalanması gerektiği fikriyle de Ankara ile ters düşüyor.”

Sonucu tahmin etmek imkánsız

SONER Çağaptay, “Seçimleri kimin kazanacağını biliyorum diyen yalan söylüyordur” diyor. Zira ona göre böyle bir tahmini imkánsız hale getiren değişkenler var: Petrol fiyatları artıp “mortgage krizi” derinleştikçe, Demokratlar oy kazanıyor. Irak’ta Amerikan askeri zayiatı arttıkça, seçmen yine Demokratlara dönüyor. Milli güvenliği ilgilendiren bir mesele çıkarsa (Gürcistan savaşı, terörist saldırılar, vs) bu kez Cumhuriyetçilerin oyu artıyor. Bu üç değişkenin (ekonomi, Irak ve milli güvenlik) kasım ayındaki son durumu, seçim sonucunu belirleyecek.

Türkiye karşıtı lobiler iktidara gelebilir

SONER Çağaptay’a göre, Obama-Biden ikilisinin kazanması halinde, Demokratlara yakın olan Ermeni, Rum ve “insan hakları” lobileri de iktidara gelmiş olacak. Sözde soykırım konusundan Kıbrıs sorununa ve Kürt meselesine dek her konuda, Türkiye üzerindeki baskı artacak.

Peki Demokrat Barack Obama ile Cumhuriyetçi John McCain’in, “ABD Başkanı” sıfatıyla farklı konularda nasıl tavır takınması bekleniyor? Çağaptay’ın öngörüleri şöyle:

IRAK’A METEOR DÜŞEBİLİR Cumhuriyetçi McCain, Irak’ta Bush Yönetimi’nin politikasını sürdürecek. Ancak Obama’nın seçilmesi durumunda, Dick Cheney’nin Başkan Yardımcısı olarak oynadığı “belirleyici” rolü üstlenmesi beklenen Biden yüzünden bölgeye “meteor” düşebilir. Irak’ın parçalanabileceğine inanan Biden, bunun kansız bir şekilde, ABD liderliğinde gerçekleşmesini önermişti. Fakat Bağdat ve Kerkük çevresinde, “türlü” gibi iç içe yaşayan etnik-dini gruplar var. Parçalanma olursa, bu alanlar çatırdar. Soykırım bile yaşanabilir.

PKK KONUSUNDA ŞART McCain, Türkiye’nin PKK ile savaşını “terörle mücadele” olarak görüp ABD’nin verdiği desteği sürdürür. Fakat Obama, bu desteği “şartlı” hale getirebilir. Sol kanattan olduğu için, “Kürt kimliği” konusunda Türkiye’den açılımlar bekleyecektir.

İRAN’A MÜDAHALE Bu konuda bölgeye “meteor” düşmesi ise McCain’in seçilmesiyle gündeme gelebilir. Zira Cumhuriyetçiler İran’a karşı askeri müdahaleyi olası araçlardan biri olarak görüyor. Demokratlar için bu daha düşük bir ihtimal.

RUSYA’DA BENZEŞİYORLAR McCain Moskova’ya karşı sertlik yanlısı, Obama ise daha yumuşak. Fakat ikisi de aslında şeklen farklı, içerik olarak aynı. McCain seçilirse belki altı ay Rusya ile zıtlaşır. Ama daha sonra, Rusya’nın BM’deki gücünü, enerji devi olarak önemini, Irak, İran ve Afganistan’daki kritik rolünü görüp uzlaşma yoluna gider.

Soner Çağaptay kimdir

ABD’nin önde gelen düşünce kuruluşlarından Washington Enstitüsü’nde Türkiye Programı Direktörü olan Dr. Soner Çağaptay, ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Diplomasi Akademisi’nde, Türkiye’ye gönderilecek Amerikalı diplomatları eğitiyor. Dr. Çağaptay, Bahçeşehir Üniversitesi’nin Amerikan Araştırmaları Merkezi’nde misafir öğretim üyesi. Washington’daki Georgetown Üniversitesi’nde de öğretim üyeliği yapan ve aslen bir tarihçi olan Dr. Çağaptay’ın siyaset bilimi ve uluslarararası ilişkiler üstüne yazdığı kitapları ile dünyanın önemli gazetelerinde yayımlanan makaleleri var.