Suna Lee
2008 Pekin Olimpiyat Oyunları’nın açılış töreni bugün başlıyor. Çin halkının sevinci ve gururu doruğa ulaşırken, Sincan’da 4 gün önce gerçekleştirilen terör eylemi sonrasında yeni saldırılar yaşanabileceği korkusu da devam ediyor. Çin polis gücüne karşı düzenlenen bombalı saldırının, ayrılıkçı hareketleri ile tanınan ve birçok terörist grup barındırdığı iddia edilen Sincan özerk bölgesinde düzenlenmesi, Tibet şokundan yeni çıkan Çin Hükümeti’ni daha da endişelendirmiş görünüyor. Saldırının Doğu Türkistan İslamî Hareketi (DTİH) tarafından düzenlenmiş olma ihtimali tartışılıyor.
Alınan sıkı güvenlik önlemlerine rağmen Sincan’da patlayan bomba, bundan sonra da Çin yönetimine karşı saldırıların devam edebileceği şeklinde değerlendiriliyor. 2008 yılı içerisinde Çin’de yurtiçi güvenliği sarsan önemli saldırılar arasında; 5 Mayıs’ta Olimpiyat Oyunları’nın düzenleneceği beş şehirden biri olan Şanghay kentinde bir halk otobüsüne düzenlenen bombalı saldırı, 17 Temmuz’da Çin’in güneydoğu şehri Wenzhou’daki bir karakola yapılan saldırı, 21 Temmuz’da Çin’in güneybatısında azınlıkların yoğun olarak yaşadığı Kunming şehrinde yine halk otobüslerine düzenlenen bombalı saldırılar gösterilebilir. Çin Hükümeti, Olimpiyat Oyunları için sıkı güvenlik önlemleri uygulamaya başlarken, özellikle DTİH’in merkezi olduğu söylenen Sincan bölgesine odaklanmıştı. 2008 Ocak ayından bu yana düzenlenen operasyonlar sonucu çok sayıda Uygur Türkü tutuklanmış ve idam edilmişti. 2008 Mart ayında Sincan’ın komşu eyaleti Tibet bölgesinde patlak veren ayaklanma, azınlık bölgelerindeki güvenlik kontrollerinin sıkılaştırılmasına yol açmıştı.
İç güvenlik açısından Çin yönetiminin en büyük kâbusu, uzun zamandır hükümet ile gerginlik yaşayan azınlıklar. Bu azınlıklar arasında hem nüfus hem de coğrafya açısından Çin’in büyük bir kısmını oluşturan Tibet ve Sincan özerk bölgelerinde yaşayan Tibetliler ile Uygur Türkleri başta geliyor. Yaklaşık 20 yıldır sürdürülen azınlık politikaları çerçevesinde, Han Çinlilerinin azınlık bölgelerine göç etmeleri ve ekonominin büyük bir kısmını kontrol ediyor olmaları, azınlıklar ve merkezi yönetim arasındaki gerginliğin başlıca nedenlerinden. Örneğin Sincan bölgesinde ekonominin gelişmesi amacıyla Çin yönetimi tarafından inşa edilen demir yolları ve otobanlarının, Han Çinlileri ve askerlerin bölgeye girişini kolaylaştırarak Sincan’ın Çin merkez yönetimine bağımlılığını artırdığı iddia ediliyor. Ayrıca Çin Hükümeti’nin din ve kültür gibi alanlarındaki müdahaleleri, Müslümanların yaşadığı Sincan ile Budistlerin yaşadığı Tibet bölgelerinde “kültür katliamı” şeklinde değerlendiriliyor. Nitekim geçtiğimiz Mart ayında Olimpiyat meşalesinin dünya turunun başladığı zamana denk getirilen Tibet ayaklanması, Çin Hükümeti ve azınlıklar arasında her geçen gün derinleşen gerilimi gözler önüne sermişti. Benzer ayaklanmaların Sincan bölgesine yaşanmasından endişe eden Çinli yetkililer, bu nedenle son terör saldırısının ardından alarma geçti.
Çin Hükümeti, Olimpiyat Oyunları sırasında yaşanabilecek olası terör saldırılarının yalnızca DTİH tarafından düzenlenebileceğine inanıyor. DTİH’in kuruluş nedeninin Müslüman Uygur Türklerinin Çin’den bağımsızlığını kazanmak olduğunu iddia eden Çin makamları, bu grubu Çin iç güvenliğine yönelik en büyük tehdit olarak algılıyor. DTİH, 2002 yılında, yani 11 Eylül saldırısından hemen sonra, ABD tarafından da terör örgütü olarak nitelenmişti. Olimpiyat Oyunları öncesinde Çin güvenlik güçlerinin operasyonlarında DTİH’e ait 41 kampın imha edildiği ve 82 mensubunun tutuklandığı açıklanmıştı. Yakın bir geçmişte DTİH mensubu olduğu iddia edilen üç Uygur Türkü de idam edilmişti. 1990’larda çok sayıda bombalı saldırı düzenleyen bu grup, Çin yönetimi nezdinde terörizmle en fazla özdeşleşmiş unsur olarak biliniyor. Çin Hükümeti’nin terör saldırıları konusunda Tibet’ten farklı olarak Sincan bölgesine odaklanmasının asıl nedeni ise, bölgenin uzun zamandır radikal İslamcı terör hareketlerinin yuvası olarak bilinmesi.
Çin Hükümeti’nin en büyük korkusu, Sincan’daki ayrılıkçı hareketlerin sınır komşusu ülkelerdeki terör örgütlerinin desteğini kazanması. Sincan eyaleti ile sınır komşusu olan ülkeler arasında Afganistan ve Pakistan gibi radikal İslamcı terör örgütlerin merkezi olduğu düşünülen ülkeler bulunuyor. Nitekim DTİH’in Pakistan ve Afganistan’da konuşlanan El Kaide örgütünden para ve silah yardımı aldığı iddia ediliyor. Geçtiğimiz Nisan ayında Çin’i ziyaret eden Pakistan Cumhurbaşkanı Müşerref’in özellikle Sincan’ın başkenti Urimçi’yi ziyaret etmesi Çin yönetimini son derece rahatsız etmişti. Çok yakın geçmişte yine Sincan bölgesine komşu olan Hindistan’da Müslümanlar ve Hindular arasında artan gerilimin ardından yaşanan terör olaylarının, Çin’deki Müslümanları kışkırtabileceği düşünülüyor.
Çin’e komşu ülkeler dâhil olmak üzere Asya bölgesi genelinde artan terör hareketleri, Olimpiyat Oyunları sevincini paylaşan diğer Asya ülkelerinin de istikrarını tehdit eden önemli bir sorun. İronik bir şekilde, Çin’in de gözlemci ülke statüsünde katıldığı ve Afganistan, Bangladeş, Hindistan, Maldivler, Nepal, Pakistan ve Sri Lanka’nın liderlerinin bir araya geldiği 15. Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü (SAARC) zirvesi sırasında, son günlerde tırmanışa geçen terörist eylemlerin engellenebilmesi için özel bir bildiri imzalanmıştı. Zirveden bir gün sonra Sincan’da yaşanan bombalı saldırı ise, Çin’in Müslüman azınlık ile “işbirliği yapma hevesi”nin azalmasına, bunun yerine Müslümanlar üzerindeki kontrolünü artırmasına yol açtı.
Uygur Türkleriyle ilgili her tür faaliyete terörist ve ayrılıkçı faaliyetlerle ilişkili olduğu şüphesiyle yaklaşıldığı için, DTİH’e destek sağladığından kuşkulanılan ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Hatırlanacağı üzere, Olimpiyat Oyunları’nın başlayacağı 8 Ağustos 2008’de, Doğu Türkistan Kültür ve Dayanışma Derneği Ankara Şubesi öncülüğünde Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği önünde bir protesto eylemi düzenleneceği açıklanmıştı. Dünya Uygur Kongresi tarafından Uygur Türklerinin bağımsızlığı adına dünya çapında düzenlenecek eylemler kapsamında yapılan duyuruda, “35 milyon Müslüman Türk soydaşı” adına Türkiye’nin de desteği istenmişti.
Çin yönetiminin Sincan’da ve diğer azınlık bölgelerinde uyguladığı sıkı bir güvenlik önlemleri, bazı Batılı insan hakları savunucularının tepkisini çekiyor. Güvenlik kontrollerinin fazla abartılı olduğu, sivillerin hayatına büyük zarar verdiği ve Çin yönetiminin şiddet kullanan ve kullanmayan arasında ayrımcılık yapmadan baskı uyguladığı, sık sık yöneltilen eleştiriler arasında, Fakat asıl sorun olarak, Çin yönetiminin olası terör saldırılarına karşı önlem gerekçesiyle halk içerisinde tüm muhalif sesleri bastırmaya çalışması gösterilmekte. Örneğin Çin yönetiminin rahatsızlık duyduğu çiftçilere ve göçmen işçilere, Olimpiyat Oyunları ve güvenlik kontrollerini bahane ederek daha ağır baskılar uyguladığı söyleniyor.
23 Temmuz 2008 tarihinde DTİH’in bir kolu olduğu söylenen Türkistan İslami Partisi’nin yayınladığı bir video kaydında, “Olimpiyat Oyunları’nın en kritik bölgelerinin hedefe alındığı ve Çin’in merkez şehirlerinde hiç görülmemiş bir yöntem kullanılarak saldırılar düzenleneceği” duyurulmuştu. Söz konusu grup, aynı zamanda Müslümanlara Olimpiyat Oyunları sırasında “imansız insanlardan” uzak durmaları konusunda uyarıda bulunmuştu. Her ne kadar Çin yönetimi gerçekleşen tüm saldırıların terör eylemi anlamına gelmediğini vurgulasa da, bugüne kadar şiddetli terör saldırılarının görülmediği Çin’de yaşanan son olaylar, durumun endişe verici bir hal alabileceğini gösteriyor.
Çin Hükümeti ise, Olimpiyat Oyunları sırasında olası terör saldırıları için endişeye gerek olmadığına dikkat çekiyor. Bu özgüvenin nedenlerinden biri de, terör eylemlerine karşı eğitimli olan 100 bin kişilik özel birlik ile sayıları 500 bini bulan bir kuvvetin oyunlar sırasında görev yapacak olması. Sonuç olarak, Olimpiyat Oyunları fırsatını dünyaya olumlu bir imaj vermek için değerlendirmek isteyen Çin yönetimi için, 8-24 Ağustos tarihlerinin huzur ve sükunet içinde geçmesi hayati önem taşıyor.